Przewlekłe zapalenie gruczołu krokowego (CP/CPPS) to nawracający stan zapalny, który dotyka nawet 15 % mężczyzn w wieku reprodukcyjnym. Chorobie często towarzyszy przedwczesny wytrysk (PE) – skrócenie czasu ejakulacji poniżej 1 minuty od rozpoczęcia penetracji. Nasilona wrażliwość receptorów bólowych prostaty, miejscowa hiperalgezja i nadreaktywność adrenergiczna sprawiają, że mężczyzna traci kontrolę nad momentem orgazmu. W efekcie cierpi nie tylko komfort seksualny, lecz także samoocena, relacja z partnerką i ogólne samopoczucie. W artykule wyjaśniamy, jak stan zapalny stercza wpływa na mechanizmy ejakulacji, jakie objawy powinny skłonić do wizyty u urologa oraz które strategie terapeutyczne – od leków po opóźnianie wytrysku technikami behawioralnymi – warto wprowadzić, aby odzyskać kontrolę nad życiem seksualnym.
Anatomia gruczołu krokowego – co dzieje się w stanie zapalnym?
Prostata otacza początkowy odcinek cewki moczowej, a jej tkanka jest gęsto unaczyniona i unerwiona włóknami adrenergicznymi oraz czuciowymi. W wariancie zapalnym CP/CPPS wzrasta stężenie cytokin prozapalnych (IL-1β, TNF-α), które podnoszą wrażliwość zakończeń nerwowych i nasilają odruch wytrysku. Procesowi towarzyszy wzmożony skurcz mięśni gładkich stercza, przewodów wytryskowych i pęcherzyków nasiennych, co skutkuje hiperejakulacją. Powiększony gruczoł uciska cewkę, wywołując ból krocza, częstomocz i zaburzenia erekcji – problem rozwinięty szerzej w poradniku zaburzenie erekcji. Jednocześnie przewlekły stan zapalny może obniżać libido wskutek utrzymywania się cytokin we krwi i spadku poziomu testosteronu.
Mechanizmy łączące przewlekłe zapalenie prostaty z przedwczesnym wytryskiem
Badania wskazują na trzy główne ścieżki: nadreaktywność adrenergiczna, hiperalgezja mięśniowo-powięziowa i zaburzona modulacja serotoninowa. Stan zapalny zwiększa liczbę receptorów α1 w pęcherzykach nasiennych, przez co skurcz ejakulacyjny uruchamia się szybciej. Dolegliwości bólowe w okolicy krocza i odbytu nasilają odruch wytrysku poprzez łuk rdzeniowy S2–S4, a obniżona biodostępność serotoniny w jądrze paragigantocellularis skraca IELT (czas od penetracji do ejakulacji). Dlatego terapia łączy leki rozluźniające mięśnie gładkie (alfa-adrenolityki) z SSRI (dapoksetyna) oraz preparaty miejscowe – np. aerozol Bravera Control, który zmniejsza nadwrażliwość żołędzi i wydłuża czas do wytrysku nawet o 6 minut.
Objawy alarmowe i diagnostyka w aptece
Pacjent zgłaszający ból krocza, częste parcie na mocz oraz wytrysk < 60 s powinien wykonać kwestionariusz NIH-CPSI i określić IELT stoperem. Farmaceuta może także ocenić strumień moczu testem papierowym i zapytać o obecność krwi w nasieniu. Warto dopytać o zaburzenia erekcji – jeśli występują, poleć preparaty z kategorii leki na erekcję bez recepty oraz skieruj do urologa. Niepokojące sygnały (gorączka, zatrzymanie moczu, spadek masy ciała) wymagają pilnej konsultacji lekarskiej. W pozostałych przypadkach farmaceuta może zaproponować kurację fitoterapeutyczną (palma sabałowa, kwercetyna) i materiały edukacyjne o opóźnianiu wytrysku technikami behawioralnymi.
Farmakoterapia – od alfa-adrenolityków do dapoksetyny
Alfa-adrenolityki (tamsulosyna, doksazosyna) rozluźniają mięśnie gładkie stercza i przewodów wytryskowych, zmniejszając ból krocza i poprawiając przepływ moczu. Standardowa kuracja trwa 4–6 tygodni, a jej skuteczność ocenia się redukcją punktacji NIH-CPSI o ≥ 6 pkt. W przewlekłym zapaleniu o podłożu bakteryjnym włącza się antybiotyk (fluorochinolon) na minimum 28 dni. Gdy dominującym problemem jest przedwczesny wytrysk, zaleca się on-demand 30 mg dapoksetyny na 1–3 h przed stosunkiem; lek wydłuża IELT średnio 3-krotnie i poprawia kontrolę wytrysku u 65 % pacjentów.
Skutecznym uzupełnieniem jest aerozol z lidokainą Bravera Control, który działa miejscowo w ciągu 5 minut i wydłuża czas do ejakulacji nawet o 6 minut. U mężczyzn z równoległymi zaburzeniami erekcji warto rozważyć połączenie dapoksetyny z preparatami z kategorii leki na erekcję bez recepty – L-arginina, żeń-szeń i cytrynian johimbiny poprawiają ukrwienie ciał jamistych, nie wpływając negatywnie na działanie SSRI.
Leczenie wspomagające dostępne w aptece
Przewlekły stan zapalny gruczołu krokowego można łagodzić preparatami fitoterapeutycznymi: palma sabałowa (320 mg/dzień) zmniejsza obrzęk stercza, a kwercetyna (2 × 500 mg) działa przeciwutleniająco i redukuje ból miednicy. Czopki doodbytnicze z diklofenakiem lub ekstraktem z ruszczyka poprawiają miejscowe ukrwienie i obniżają napięcie mięśniowe dna miednicy.
Warto polecić pacjentowi ćwiczenia Kegla oraz sesje biofeedback u fizjoterapeuty uroginekologicznego – rozluźnienie nadreaktywnego mięśnia dźwigacza odbytu może wydłużyć IELT o kilkadziesiąt sekund. Skuteczność tych metod wzrasta, gdy pacjent równolegle stosuje techniki opóźniania wytrysku (start-stop, squeeze) opisane w naszym poradniku. Fitoterapia i techniki behawioralne są bezpieczne, mogą być stosowane długoterminowo i często stanowią pierwszy krok przed włączeniem leczenia farmakologicznego.
Fizjoterapia dna miednicy – wsparcie kontroli ejakulacji
U wielu pacjentów z CP/CPPS rejestruje się nadmierne napięcie mięśni Levatora ani i przepony moczowo-płciowej. Ćwiczenia rozluźniająco-koordynacyjne prowadzone pod okiem fizjoterapeuty zmniejszają ból krocza i pozwalają wydłużyć IELT nawet o 30 %. Zalecany schemat: trzy serie „szybkich rozluźnień” (napnij mięśnie jak do zatrzymania strumienia moczu na 3 s, potem rozluźnij na 6 s) oraz 2-minutowe ćwiczenia oddechowo-przeponowe dwa razy dziennie. Skuteczność zwiększa biofeedback EMG; elektroda doodbytnicza wizualizuje napięcie mięśni na ekranie, co ułatwia pacjentowi naukę świadomej relaksacji. W okresach bólowych warto stosować suche ciepło (poduszka elektryczna 38 ℃, 15 min) lub łagodne żele rozgrzewające dostępne w aptece.
Modyfikacja stylu życia i dieta antyzapalna
Przewlekły stan zapalny prostaty podtrzymuje stres oksydacyjny, dlatego pacjent powinien wdrożyć dietę śródziemnomorską, bogatą w omega-3 (łosoś, siemię lniane), flawonoidy (jagody, zielona herbata) i przyprawy przeciwzapalne jak kurkumina. Ograniczenie kofeiny, alkoholu i pikantnych dań zmniejsza podrażnienie szyi pęcherza i częstość parcia. Regularna aktywność aerobowa (30 min marszu/roweru co drugi dzień) redukuje ból miednicy o 20-30 %. Dla poprawy jakości snu – kluczowej dla regeneracji – można polecić melatoninę 1 mg oraz techniki mindfulness, które opisaliśmy przy okazji tematu opóźniania wytrysku.
Przedwczesny wytrysk jako możliwy marker kardiologiczny
Metaanalizy wskazują, że mężczyźni z PE częściej spełniają kryteria metabolic syndrome (obwód talii > 94 cm, triglicerydy > 150 mg/dl). Te same mediatory zapalne (IL-6, CRP) zaostrzają zarówno zapalenie prostaty, jak i procesy miażdżycowe. Dlatego w aptece warto zaproponować pomiar ciśnienia i lipidogram, a przy stwierdzeniu NT odesłać pacjenta do lekarza. Profilaktyczny zestaw obejmuje kwas ALA 600 mg oraz suplementy z citrus bergamot, które obniżają LDL o 15 % bez wpływu na libido.
Check-lista dla farmaceuty – prowadzenie pacjenta z CP/CPPS + PE
- Zadaj pytania o czas wytrysku (IELT), ból krocza i częstomocz.
- Zaproponuj kwestionariusz NIH-CPSI do monitorowania postępów.
- Poleć alfa-adrenolityk, AINE lub fitopreparat (palma sabałowa 320 mg, kwercetyna 2 × 500 mg).
- Przy PE – omów dapoksetynę 30 mg on-demand i miejscowy aerozol Bravera Control.
- W razie trudności z erekcją zaprezentuj zestaw leki na erekcję bez recepty oraz skieruj do poradnika o zaburzeniach erekcji.
- Zachęć do ćwiczeń dna miednicy i technik start-stop (ulotka z sposoby na opóźnianie wytrysku).
- Edukuj o diecie przeciwzapalnej, redukcji stresu i badaniach kontrolnych PSA.
Podsumowanie
Przewlekłe zapalenie prostaty i przedwczesny wytrysk są ściśle powiązane poprzez mechanizmy zapalne i neurohormonalne. Kompleksowe podejście – farmakoterapia, fizjoterapia, zmiana stylu życia oraz preparaty OTC – pozwala złagodzić ból, wydłużyć czas do ejakulacji i poprawić jakość życia seksualnego. Wsparcie farmaceuty w doborze terapii i monitorowaniu efektów jest kluczowe dla powodzenia leczenia.
O autorze
mgr farm. Edyta Sukiennik
Absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Łodzi na kierunku farmacji. Posiada I-stopień specjalizacji aptecznej. Farmaceutka z powołania. Od 25 lat związana czynnie z zawodem farmaceuty. A od ponad 22 lat piastuje funkcje kierownika. Swoją pierwszą aptekę otworzyła w 2004 roku. W kolejnych latach tworzyła kolejne placówki wychodząc naprzeciw potrzebom rynku. Od początku kierowała się podstawowymi wartościami którymi są: szacunek, uczciwość, odpowiedzialność dla dobra i zdrowia pacjenta. Empatia, cierpliwość i wyrozumiałość to jej podstawowe cechy osobowości.
W wolnym czasie podróżuje. Uwielbia poznawać nowe miejsca, poznawać ludzi i ich obyczaje.
« wróć
