Ząbkowanie to inaczej proces wyrzynania zębów mlecznych u niemowląt i małych dzieci. Proces ząbkowania nie jest z pewnością niczym przyjemnym dla dziecka i jego rodziców, niemniej jednak każde dziecko musi go przejść. Jakie objawy wiążą się z wyrzynaniem zębów mlecznych i czy są to tylko objawy miejscowe, czy może też symptomy ogólne? No i najważniejsze - jak zmniejszyć dyskomfort związany z bolesnym ząbkowaniem u niemowląt?
Czym jest ząbkowanie u niemowląt i kiedy pojawiają się pierwsze objawy ząbkowania?
Ząbkowanie to nic innego jak wyrzynanie zębów mlecznych u niemowląt i dzieci, które po narodzinach co oczywiste nie posiadają jeszcze żadnych zębów. Zęby wyrzynają się ze swoich zawiązek, które ukryte są pod błoną śluzową dziąseł. Zawiązki zębów mlecznych tworzą się już w życiu płodowym, ale dopiero w odpowiednim czasie po narodzinach pojawiają się nad powierzchnią dziąsła dziecka.
Kiedy należy oczekiwać pojawienia się pierwszych zębów? Pierwsze ząbki powinny z reguły pojawić się w okolicach 6-8 miesiąca życia. Nie jest to oczywiście bezwzględną regułą i podlega różnym wahaniom i przesunięciom w czasie. Brak pojawienia się pierwszych ząbków w tym okresie nie jest niczym złym i z reguły przed ukończeniem roku u wszystkich niemowlaków występują już jakieś pierwsze zęby mleczne. U niektórych dzieci ząbkowanie może wystąpić wręcz odwrotnie - wcześniej niż w okolicach 6 miesiąca życia - znane są przypadki 3-miesięcznych niemowląt z widocznymi już ząbkami.
Jaka jest kolejność wyrzynania zębów mlecznych? Tzw. kalendarz ząbkowania...
U dzieci obserwuje się powtarzającą się kolejność wyrastania zębów mlecznych. Co do zasady na początku pojawiają się pierwsze siekacze. Z reguły wcześniej wyrzynają się siekacze dolne (okolice 6-8 miesiąca życia), zaś siekacze górne (górne jedynki) po 8 miesiącu życia. W następnej kolejności na powierzchni dziąseł pojawiają się górne i dolne drugie siekacze. W trzeciej fazie wyrzynają się pierwsze trzonowce (okres pomiędzy 1 a 1,5 roku), a dopiero później kły. Na koniec wyrzynają się drugie zęby trzonowe (drugie trzonowce), co może mieć miejsce nawet pomiędzy 2 a 3 rokiem życia.
Moment pojawienia się pierwszego ząbka jest mocno uzależniony od uwarunkowań genetycznych. Bardzo często pierwszy ząb pojawia się w tożsamym czasie, jaki miał miejsce u rodziców niemowlęcia. Dlatego też czasami warto dopytać się naszych rodziców, kiedy miało miejsce pojawienie się pierwszego zęba u nas samych, a to pozwoli nam określić z dużym prawdopodobieństwem moment wyrzynania się pierwszego zęba u naszego dziecka.
Jakie są główne objawy ząbkowania? Jak rozpoznać ząbkowanie u niemowląt?
Każde dziecko ząbkuje inaczej. Może zdarzyć się też tak, że ząbkowanie u Twojego dziecka będzie przebiegać bezobjawowo. Niemniej jednak większość dzieci uwidacznia objawy nieprzyjemnego wyrzynania się zębów mlecznych. Do najważniejszych objawów ząbkowania zalicza się bezsprzecznie nasilone ślinienie. To nadmierne wydzielanie śliny związane z wyrzynaniem zębów wynika z nadaktywności gruczołów ślinowych w jamie ustnej. Jest ona efektem nie tylko wyrzynania się zębów, ale też wkładania do buzi rączki, co dziecko robi chcąc zniwelować ból dziąseł. Wkładanie rączek do buzi przez ząbkujące dzieci i nadmierne ślinienie to częste i główne objawy ząbkowania u niemowląt. Bolesne ząbkowanie związane z pojawieniem się mleczaków to także rozpulchnione dziąsła, ich zaczerwienienie i zasinienie oraz swędzenie dziąseł.
Symptomy towarzyszące ząbkowaniu i nietypowe objawy ząbkowania u niemowląt
Bolesność dziąsła podczas ząbkowania jest często przyczyną innych objawów, jakie są związane z wyrzynaniem zębów. W efekcie niedogodności u dziecka może pojawić się brak apetytu. Maluchy są też często rozdrażnione, a w związku z tym mają też nierzadko problemy i trudności z zasypianiem. Tego typu zmiany w zachowaniu dziecka mogą, ale nie muszą świadczyć o postępującym ząbkowaniu. Częste objawy ząbkowania u dzieci to także gorączka. O podwyższonej temperaturze decyduje jednak nie tylko samo ząbkowanie, ale też ewentualna infekcja - albo w obrębie jamy ustnej, albo infekcja górnych dróg oddechowych, gdyż w okresie ząbkowania dzieci stają się nieco mniej odporne na popularne przeziębienia itp.
Innym nietypowym objawem ząbkowania jest biegunka. I choć tego typu objawy ząbkowania nie są jednoznaczne, to warto o nich pamiętać. Tym bardziej, że uciążliwa biegunka może wywoływać pieluszkowe zapalenie skóry u dzieci korzystających z pampersów. Dlatego też dziecko w tym czasie szczególnie potrzebuje czułości i opieki.
Jak ulżyć dziecku i co zrobić, gdy dziecko zacznie ząbkować?
Cały proces ząbkowania może trwać kilka lat - z przerwami oczywiście. Niemniej jednak wyrzynanie zębów to ważny i nieunikniony etap rozwoju dziecka. Jak radzić sobie z objawami i dolegliwościami, gdy pojawi się już ząbkowanie u niemowlaka? Co może przynieść ulgę w uciążliwych problemach? Pomóc dziecku mogą z pewnością preparaty, które można kupić w aptece dostępne bez recepty. Zwykle są to żele na ząbki, do stosowania w obrębie jamy ustnej dziecka. Część z nich zawiera lidokainę, która co do zasady koi ból, z którym wyrzynanie się zębów jest nierozłącznie związane.
W aptekach dostępne są także preparaty ziołowe, które redukują stan zapalny. Preparat taki łagodzi swędzenie i zmniejsza obrzęk. Aplikacja niektórych z nich możliwa jest poprzez masowanie dziąseł nałożoną na palec specjalną silikonową nakładką. Smarowanie nabrzmiałych dziąseł preparatami przeciwbólowymi, przeciwzapalnymi i przeciwobrzękowymi pozwala złagodzić uciążliwe objawy ząbkowania. Poza preparatami stosowanymi miejscowo na dziąsła dostępne są także preparaty homeopatyczne, np. w postaci płynów doustnych lub czopków, które mają za zadanie wyciszyć dziecko będące rozdrażnione poprzez wyrzynanie się zębów.
Jeśli u niemowląt ząbkowanie to także stan podgorączkowy nie wolno zapominać o lekach przeciwgorączkowych, dostępnych w postacie syropów lub czopków.
Domowe sposoby na ząbkowanie oraz o czym jeszcze należy pamiętać podczas ząbkowania u dziecka
Wyrzynanie się u dziecka pierwszych zębów to szczególny i wymagający okres w życiu całej rodziny. Nic zatem dziwnego, że rodzice często korzystają z różnych, alternatywnych rozwiązań. Jednym z nich jest delikatny masaż dziąseł dziecka owiniętym wokół palca gazikiem, nasączonym ziołowym naparem, chociażby z szałwii czy też rumianku. Innym rozwiązaniem jest stosowanie schłodzonego gryzaka (schłodzonego, nie zmrożonego!), który zredukuje nieco doznania bólowe, jakich doświadcza niemowlak.
W kontekście nie tylko ząbkowania nie należy zapominać o utrzymywaniu odpowiedniej higieny jamy ustnej. Po pierwsze wprowadź rytuał wieczornego mycia zębów (a najlepiej po każdym spożytym pokarmie). Unikaj podawania dziecku słodyczy, które dodatkowo mogą podrażniać dziąsła, a co więcej - stwarzać problemy z dopiero co wyrżniętymi zębami i zwiększać ryzyko w odniesieniu do kolejnych zębów (tzn. upośledzać rozwój zębów stałych).
Co jeśli przy ząbkowaniu pojawiają się problemy? Warto skonsultować się z pediatrą? A może ze stomatologiem dziecięcym?
Jeśli niepokoi Cię okres rozpoczęcia ząbkowania u Twojego dziecka (dziecko ma już więcej niż rok i nadal żadnego zęba mlecznego) lub jeśli w trakcie ząbkowania objawy się bardzo uciążliwe albo pojawił się mocny stan zapalny i ewentualne zakażenie dziąsła - możesz skonsultować się z pediatrą, a ten albo zaleci Ci odpowiednią terapię albo skieruje bezpośrednio do stomatologa (wybrane zagadnienia związane z ząbkowaniem mogą wykraczać poza zakres specjalistycznej wiedzy lekarza pediatry, tym bardziej, jeśli niespecyficznie przebiega ząbkowanie u Twojego dziecka). Wskazaniem do wizyty u lekarza powinna być też sytuacja, gdy dziecko karmione piersią odmawia przyjmowania pokarmu z racji ząbkowania.
O autorze
mgr farm. Mateusz Jabłoński
Absolwent Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego na kierunku farmacja. Od ponad 12 lat nieprzerwanie pracuje w aptece ogólnodostępnej. Od ponad 7 lat piastuje stanowiska kierownika apteki. W swojej pracy kieruje się przede wszystkim dobrem pacjenta, dlatego też stara się uzmysławiać pacjentom, jak ważna jest świadoma i przemyślana farmakoterapia.
Poza pracą w aptece współpracuje z kilkoma branżowymi serwisami farmaceutycznymi, m.in. mgr.farm, aptekarz.pl, receptura.pl, gdzie przygotowuje i publikuje artykuły o tematyce farmaceutycznej i prozdrowotnej.
W czasie wolnym ceni sobie możliwość przebywania z rodziną, a w wolnych chwilach grywa w squasha.
« wróć
