Gorączka u dziecka to problem, który nierzadko spędza sen z powiek wielu rodzicom. Wysoka temperatura ciała dziecka wywołuje obawy przed przyczyną takiego stanu rzeczy. Nie zawsze bowiem od razu wiadomo, co jest przyczyną podwyższonej temperatury ciała dziecka. Co więcej - nie zawsze zbijanie gorączki jest uzasadnione, zwłaszcza jeśli nie jest ona wysoka i nie wywołuje większych zmian w zachowaniu dziecka. Czym jest zatem gorączka u dziecka i jakie są jej główne przyczyny? Jak zbić gorączkę u dzieci i czym zbijać gorączkę? No i czy wystąpienie gorączki u dzieci jest niebezpieczne dla zdrowia i życia?
Gorączka u dziecka - jaką temperaturę ciała oznacza?
Temperatura ciała regulowana jest w organizmie przez ośrodek termoregulacji w ośrodkowym układzie nerwowym. Generalnie ma on za zadanie utrzymywać stałą temperaturę ciała, która przyjmuje się, że powinna wynosić około 36,6 stopnia Celsjusza. Należy w tym momencie podkreślić, że temperatura w okolicach 37 stopni nie jest traktowana jako gorączka. Natomiast wartości z zakresu 37,0 - 37,9 stopnia Celsjusza uznawane są za stan podgorączkowy. W tym czasie organizm walczy najczęściej z przyczyną infekcji. Podwyższona temperatura sprawia, że organizm efektywniej radzi sobie z patogenami.
O gorączce mówimy, gdy temperatura ciała dziecka przekroczy 38 stopni Celsjusza. Przyjmuje się, że wartości z przedziału 38,0 - 38,5 c uznawane są za gorączkę uzasadniającą już do włączenia leczenia przeciwgorączkowego. Temperaturę powyżej 38,5 c traktuje się już jako wysoką gorączkę, którą bezsprzecznie powinno się zbijać lekami przeciwgorączkowymi. Tym bardziej, jeśli pojawią się dodatkowe objawy, o których kilka słów za chwilę.
Co należy do najczęstszych przyczyn gorączki u dziecka?
Gorączka u dziecka może mieć różne przyczyny. Ważne, aby w każdym przypadku gorączki określić, co ją wywołuje, gdyż najlepszym rozwiązaniem jest niwelowanie jej przyczyny. A te jak pokazuje praktyka mogą być naprawdę różnorodne. W grupie wiekowej dzieci przyjmuje się jednak, że przyczyną gorączki są najczęściej infekcje wirusowe bądź też bakteryjne górnych dróg oddechowych. Może to być zwyczajne przeziębienie, ale też grypa czy obecny w naszym otoczeniu od kilku lat COVID-19.
Wśród innych przyczyn pojawienia się gorączki u dziecka wymienić należy: zapalenie gardła, zapalenie płuc czy też stany zapalne w jamie ustnej (zwłaszcza u małych dzieci). U dzieci gorączka bardzo często towarzyszy też schorzeniom przewodu pokarmowego. Doskonałym przykładem takiej choroby jest zakażenie rotawirusem, określane często jako "jelitówka", której towarzyszą biegunka i wymioty. Gorączka u dziecka może być także skutkiem takiej choroby, jak odra czy ospa wietrzna. Dodatkowo, zwłaszcza w kontekście dzieci przed 4 rokiem życia gorączka występuje w przebiegu tzw. trzydniówki. Chorobę tą, określaną również rumieniem nagłym charakteryzuje ostra gorączka, pojawiająca się nierzadko nagle i szybko rosnąca. Po 3-4 dniach wysoka temperatura ustępuje, a na skórze dziecka pojawia się charakterystyczna wysypka.
Warto pamiętać, że dzieci karmione piersią wykazują w tym okresie nieco większą odporność na zagrożenia świata zewnętrznego, co wiąże się z przekazywaniem przeciwciał matki w mleku. Dlatego też zwykle po odstawieniu karmienia piersią, w okolicach 6 miesiąca życia odporność spada i pojawia się więcej infekcji.
Jak prawidłowo mierzyć temperaturę? Który pomiar temperatury ciała będzie najdokładniejszy? Termometr na podczerwień?
W aptekach dostępne są przeróżne termometry, służące do pomiaru temperatury ciała. W tej chwili w ofercie widnieją termometry bezdotykowe, termometry elektroniczne oraz klasyczne termometry szklane (ale już bez zawartości rtęci). Który wybrać, aby określić temperaturę gdy dziecko gorączkuje? Na pewno nie wybieraj do precyzyjnego pomiaru temperatury termometrów paskowych, przyklejanych na czoło dziecka. Służą one jedynie do stwierdzenia, czy dziecko gorączkuje, nie są one jednak w stanie dokładnie i precyzyjnie określić temperatury ciała. W kontekście niemowlaków warto wybrać termometr elektroniczny, którym zmierzymy temperaturę w ustach lub odbycie. U nieco starszych dzieci ten sam termometr może już służyć do pomiaru temperatury pod pachą. Dobrym rozwiązaniem będą też termometry bezdotykowe na podczerwień. Dzięki nim szybko zmierzysz temperaturę na czole, a w niektórych przypadkach również w uchu. Pamiętaj jednak, aby przed zakupem dokładnie sprawdzić możliwości danego termometru, a pomiaru dokonywać zgodnie ze wskazówkami zawartymi w ulotce producenta. To zagwarantuje wiarygodne pomiary.
Gdy pojawi się gorączka u dziecka zastosuj leki przeciwgorączkowe. Jakie substancje działają przeciwgorączkowo?
Gdy pojawi się gorączka u dziecka (czyli stan powyżej 38 stopni Celsjusza) należy podać leki przeciwgorączkowe. W aptekach dostępne są leki na bazie paracetamolu oraz te zawierające ibuprofen. Czym różnią się te dwie substancje? Paracetamol to lek przeciwgorączkowy oraz przeciwbólowy. Może być stosowany tuż po narodzinach (w aptekach znaleźć można preparaty w postaci płynów do podawania niemowlętom za pomocą strzykawki z precyzyjną miarką). Paracetamol będzie także skuteczny na inne objawy, takie jak chociażby bóle głowy, które przecież często pojawiają się w przebiegu choroby.
Ibuprofen to także związek należący do leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych. W odróżnieniu od paracetamolu wykazuje także działanie przeciwzapalne. Stan zapalny często towarzyszy infekcjom wirusowym, takim jak chociażby ból gardła. Za jego pomocą można zatem zbić gorączkę u dziecka, a jednocześnie zmniejszyć ból głowy oraz rozwijający się stan zapalny. Kiedy i w jaki sposób należy podać leki przeciwgorączkowe? Wskazaniem jest bez wątpienia wysoka gorączka. A to, ile leku należy podać uzależnione jest nie tylko od wieku dziecka, ale przede wszystkim od masy ciała dziecka.
Zasada dawkowania leków przeciwgorączkowych w zależności od wagi dziecka
Leki zawierające ibuprofen i paracetamol pozwalają na efektywne zbijanie gorączki. Ważne jest jednak, aby dawkę leku przeliczyć na masę ciała dziecka. Generalnie przyjmuje się, że ibuprofenu nie powinno podawać się dzieciom przed ukończeniem 3 miesiąca życia. U noworodków podaje się więc paracetamol. Maksymalna, jednorazowa dawka paracetamolu wynosi 15 mg kg masy ciała dziecka. Oznacza to, że dziecko ważące 5 kg może jednorazowo otrzymać 75 mg paracetamolu. Dawkę tą można powtórzyć po kilku godzinach (zwykle podaje się go w odstępie 4-6 godzin, w zależności od danego preparatu). Ważne, aby w ciągu doby nie przekroczyć wartości, jaką określa maksymalna dobowa dawka dla danej substancji.
Aby obniżyć temperaturę za pomocą ibuprofenu stosujemy podobnie jak w przypadku paracetamolu przeliczanie dawki na masę ciała. Dla ibuprofenu maksymalna jednorazowa dawka wynosi 10 mg kg masy ciała. Dawkę powtarzamy średnio co 6-8 godzin (ibuprofen wykazuje nieco dłuższe działanie niż paracetamol). Warto jednak pamiętać, aby nie podawać go dziecku gorączkującemu w przebiegu ospy wietrznej, gdyż może on utrudniać i wydłużać gojenie się zmian na skórze.
Co w przypadku stanu podgorączkowego? Może domowe sposoby na jej objawy?
W tym miejscu należy podkreślić, że walka z wysoką gorączką domowymi sposobami, które są z pewnością mniej skuteczne w zbijaniu gorączki nie jest wskazana. Jednak w sytuacji, gdy występuje stan podgorączkowy można wesprzeć się tradycyjnymi metodami. Jedną z nich są bez wątpienia zimne okłady, przykładane do czoła i na głowę. Ważne, aby często wymieniać je na świeże. Co prawda nie sprawią one, że temperatura ciała spadnie, ale mogą skutecznie poprawić samopoczucie i ogólny stan dziecka. Rodzice często stosują także chłodną kąpiel. Należy jednak pamiętać, żeby używać wody o niższej temperaturze niż temperatura ciała - ale nie zimnej! Gdy mowa o temperaturze niższej od temperatury dziecka to mówimy o różnicy temperatur wynoszącej 2-3 stopnie Celsjusza!
W stanie podgorączkowym można także stosować napary z lipy. W aptekach dostać można syropy na bazie lipy, wykazujące działanie napotne. Dobrym rozwiązaniem będzie też mleko z dodatkiem miodu (zwłaszcza gdy układ odpornościowy wymaga dodatkowego wsparcia). Bezwzględnie jednak w stanie podgorączkowym wymaga się ciągłej obserwacji dziecka pod kątem tempa wzrostu gorączki.
Niepokojące objawy mogą być sygnałem do pilnej pomocy lekarskiej
W jakich sytuacjach warto i wręcz trzeba skorzystać z konsultacji lekarskiej? Wskazaniem bezwzględnym na pewno nie jest krótko utrzymująca się umiarkowana gorączka. Do lekarza należy zgłosić się jednak, gdy:
- sama gorączka utrzymuje się przez kilka dni
- pojawi się wysoka gorączka u małego dziecka (zwłaszcza przed ukończeniem 3 miesiąca życia)
- obniżenie gorączki podaniem leku przeciwgorączkowego nie skutkuje (czyli gdy temperatura rośnie pomimo podawania paracetamolu lub ibuprofenu)
- w trakcie gorączki u dziecka pojawi się objaw towarzyszący jak ogólne osłabienie i uczucie zmęczenia
- dojdzie do wystąpienia drgawek gorączkowych
- wśród objawów towarzyszących pojawia się brak apetytu, niechęć do przyjmowania płynów (co może sprzyjać nadmiernej utracie wody i elektrolitów z organizmu), brak reakcji na bodźce zewnętrzne.
Podając dziecku leki przeciwgorączkowe należy zawsze obserwować dziecko, zwłaszcza w czasie występowania wysokiej gorączki lub kiedy przebieg choroby jest nieobliczalny. Lek obniżający temperaturę może powoli i stopniowo prowadzić do obniżenia gorączki u dzieci. Nie należy jednak przerywać podawania leku, jeśli gorączka u dzieci nie ustępuje. Stan, w którym dziecko mierzy się z temperaturą w okolicach 40 stopni Celsjusza jest stanem zagrażającym zdrowiu i życiu, jeśli taką gorączkę u dziecka utrzymuje się przez dłuższy czas. W takim przypadku domowe sposoby na pewno nie pomogą i konieczna może być nawet hospitalizacja.
Nie zapominaj o właściwej temperaturze pokojowej!
Dziecko, u którego występuje gorączka najlepiej czuje się w pomieszczeniach, gdzie temperatura powietrza nie jest zbyt wysoka. W okresie jesienno-zimowym optymalnym rozwiązaniem będzie utrzymywanie temperatury pokojowej na poziomie 21-22 stopni Celsjusza. Ważne, aby nie przegrzewać pomieszczeń, gdyż to tylko dodatkowo utrudni funkcjonowanie dziecku.
O autorze
mgr farm. Mateusz Jabłoński
Absolwent Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego na kierunku farmacja. Od ponad 12 lat nieprzerwanie pracuje w aptece ogólnodostępnej. Od ponad 7 lat piastuje stanowiska kierownika apteki. W swojej pracy kieruje się przede wszystkim dobrem pacjenta, dlatego też stara się uzmysławiać pacjentom, jak ważna jest świadoma i przemyślana farmakoterapia.
Poza pracą w aptece współpracuje z kilkoma branżowymi serwisami farmaceutycznymi, m.in. mgr.farm, aptekarz.pl, receptura.pl, gdzie przygotowuje i publikuje artykuły o tematyce farmaceutycznej i prozdrowotnej.
W czasie wolnym ceni sobie możliwość przebywania z rodziną, a w wolnych chwilach grywa w squasha.
« wróć
