Tabletki, kapsułki i drażetki to najczęściej spotykane formy doustnego podawania leków, ale każda z nich działa w nieco inny sposób. Tabletka to sprasowany proszek, który po połknięciu rozpada się w przewodzie pokarmowym, uwalniając substancję czynną. Kapsułka ma żelatynową lub roślinną otoczkę, która może maskować smak i zapach leku, a także kontrolować tempo jego uwalniania – np. w formie kapsułek o przedłużonym działaniu. Drażetka z kolei to tabletka powleczona warstwą ochronną, zwykle wygładzoną i czasem barwioną, co ułatwia jej połykanie i zabezpiecza substancję czynną przed działaniem soku żołądkowego. Różnice między tymi formami leków dotyczą przede wszystkim szybkości i miejsca wchłaniania substancji czynnej, komfortu stosowania oraz przeznaczenia. Na przykład kapsułki mogą działać szybciej, jeśli otoczka szybko się rozpuszcza, natomiast tabletki powlekane mogą być bardziej odporne na kwaśne środowisko żołądka i uwalniać lek dopiero w jelitach. Wybór formy podania zależy nie tylko od technologii produkcji, ale też od potrzeb pacjenta – czasem liczy się szybkie działanie, a innym razem ochrona żołądka lub łatwość połykania.
Przeczytaj także: Jak czytać ulotki leków i nie dać się przestraszyć?
Rodzaje leków doustnych - jakie występują?
Rodzaje leków doustnych są bardzo zróżnicowane i dostosowane do różnych potrzeb terapeutycznych. Najczęściej spotykane formy to tabletki, które stanowią najpopularniejszą postać leków ze względu na łatwość dawkowania i przechowywania. Drażetki z kolei to specjalny rodzaj tabletek pokrytych powłoką, która chroni częściowo substancję czynną przed działaniem kwasów żołądkowych. Kapsułki natomiast występują w dwóch głównych odmianach – tych, które rozpuszczają się w żołądku i tych, które rozpuszczają się w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego (sprawdź np. Ibum Supermax).
Warto wiedzieć, że występują też tabletki i kapsułki o zmodyfikowanym uwalnianiu, które stanowią nowoczesną postać farmaceutyczną. Forma ta pozwala na kontrolowane uwalnianie substancji czynnej przez dłuższy czas (sprawdź np. Potazek Max). Z kolei syropy są szczególnie popularne w pediatrii i u osób mających trudności z połykaniem stałych postaci leków (sprawdź nasze: Syropy i krople przeciwkaszlowe). W aptekach spotkać można także tabletki musujące – rozpuszczalne w wodzie – co ułatwia podawanie leków.
Sprawdź też: Jak działają krople do nosa? Mechanizmy działania, rodzaje i skuteczność
Tabletki a kapsułki - podobieństwa i różnice
Porównując tabletki a kapsułki warto zwrócić uwagę na kilka kluczowych aspektów. Tabletki powstają przez „sprasowanie” substancji czynnej z substancjami pomocniczymi, co zapewnia stabilną i trwałą postać. Charakteryzują się jednolitą strukturą i mogą być dzielone na mniejsze części (jeśli oczywiście producent to przewidział, o czym świadczy podziałka na tabletce).
Kapsułki natomiast składają się z zewnętrznej otoczki (zazwyczaj żelatynowej), a sama kapsułka zawiera substancję czynną w postaci proszku, granulek lub płynu. Główną zaletą kapsułek jest możliwość maskowania nieprzyjemnego smaku i zapachu leków. Dodatkowo kapsułki często rozpuszczają się szybciej niż tabletki, co może przyspieszyć działanie leku.
Różnice dotyczą również przechowywania. Tabletki są bardziej odporne na wilgoć i temperatury, podczas gdy kapsułki wymagają ostrożniejszego przechowywania. Kapsułek nie można dzielić, co może z kolei stanowić ograniczenie przy dopasowaniu odpowiedniej dawki.
Sprawdź też: Leki na nadciśnienie – jak działają i jakie są ich rodzaje?
Jak działa lek?
Mechanizm działania leku po podaniu doustnym przebiega w kilku etapach. Początkowo lek dostaje się do żołądka, gdzie rozpoczyna się proces rozpuszczania pod wpływem soków żołądkowych. Kapsułki (chyba, że to kapsułki dojelitowe) zazwyczaj rozpuszczają się szybciej niż tabletki ze względu na swoją budowę i strukturę. Następnie substancja czynna przechodzi do jelita cienkiego, gdzie następuje główny proces wchłaniania do krwiobiegu.
Po wchłonięciu substancja czynna trafia do wątroby, gdzie ulega metabolizmowi. Wątroba przekształca wiele leków, co może wpływać na ich skuteczność i czas działania – dlatego też dobra kondycja wątroby jest niezwykle ważna chociażby do prawidłowego działania leków (sprawdź np. Raphacholin C lub Hepatil). Ostatecznie przetworzona substancja czynna dostaje się z powrotem do krwiobiegu i jest transportowana do miejsc docelowych w organizmie, gdzie wywiera swoje konkretne działanie.
Przeczytaj także: 5 rzeczy, które warto wiedzieć o stosowaniu leków u dzieci
Najczęstsze pytania
Czy można łamać tabletki i otwierać kapsułki? Tabletek nie należy łamać, chyba że mają specjalną podziałkę lub producent wyraźnie na to zezwala. Kapsułek z kolei nigdy nie należy otwierać, ponieważ może to zakłócić prawidłowe uwalnianie substancji czynnej i sprawić, że lek nie zadziała.
Która forma działa szybciej? Kapsułki zazwyczaj działają szybciej niż tabletki, ponieważ żelatynowa otoczka rozpuszcza się łatwiej niż sprasowana masa tabletek. Jednak czas działania zależy również od konkretnej substancji czynnej i substancji pomocniczych.
Czy można zmieniać formę leku na własną rękę? Nie zaleca się samodzielnej zmiany formy leku bez konsultacji z lekarzem lub farmaceutą. Różne postacie tego samego leku mogą mieć różne dawkowanie i właściwości farmakologiczne, co może wpływać na skuteczność terapii.
Podsumowanie
Wybór między tabletkami, kapsułkami a drażetkami zależy od wielu czynników, w tym od właściwości substancji czynnej i indywidualnych potrzeb pacjenta. Każda forma ma swoje zalety, ale i ograniczenia, które należy uwzględnić podczas terapii. Zawsze warto skonsultować się z farmaceutą lub lekarzem, aby wybrać najbardziej odpowiednią postać leku dla konkretnej sytuacji.
Sprawdź nasze: Zestawy do testowania
mgr farm. Mateusz Jabłoński
