Nadmierna potliwość to wstydliwy i uciążliwy problem, który dotyka coraz większą liczbę osób. Problem nadmiernego pocenia potrafi skutecznie utrudniać normalne, codzienne funkcjonowanie, a dodatkowo stanowi obciążenie psychiczne i osłabia samopoczucie. Skąd bierze się nadmierne pocenie i nasilona potliwość? Jak poznać jej przyczynę? Czy można temu problemowi jakoś zaradzić? Tego wszystkiego dowiesz się po przeczytaniu niniejszego artykułu.
Pocenie się jest naturalnym procesem
Czy pocenie się jest czymś nienaturalnym? Nic bardziej mylnego. Wbrew pozorom wydzielanie potu przez organizm jest procesem fizjologicznym, który wpisany jest w funkcjonowanie ludzkiego organizmu. Pocimy się dzięki obecności na skórze gruczołów potowych, które zlokalizowane są na całym ciele. Największa ich liczba występuje w okolicach pod pachami, na klatce piersiowej, na dłoniach i na stopach - dlatego to te rejony najczęściej dotyka obfite pocenie.
Wydzielanie potu ma przede wszystkim na celu ochłodzenie organizmu. W przypadku podwyższonej temperatury ciała (np. latem lub w przebiegu infekcji) organizm wydziela większą ilość potu, co ma na celu obniżenie temperatury ciała. W zależności od temperatury otoczenia wydzielanie potu może się zwiększać lub zmniejszać. Poprzez pot organizm usuwa również różnego rodzaju toksyny i składniki przemiany materii, co ma na celu "odtruwanie" organizmu. Tą drogą usuwany jest częściowo również alkohol etylowy, dlatego też często po spożyciu alkoholu ludzie więcej niż normalnie się pocą, a pot nierzadko przyjmuje charakterystyczny zapach.
Aktywność gruczołów potowych jest zmienna
Jak już wspomniano gruczoły potowe zlokalizowane są na całym ciele, a w niektórych rejonach ciała ich ilość jest nieco większa. Poza normalną aktywnością gruczoły potowe mogą wydzielać większą ilość potu. Oprócz sytuacji związanych z przegrzaniem organizmu silne pocenie może być związane ze stanem emocjonalnym. Silny, a zwłaszcza przewlekły stres w znacznym stopniu nasila wydzielanie potu. Wynika to z tego, że aktywność gruczołów regulowana jest przez układ nerwowy, a każde zaburzenie jego działania (jak ma to miejsce w przypadku sytuacji stresowych) powoduje, że pobudza on gruczoły potowe do wzmożonej pracy.
Przyczyny nadmiernego pocenia się
Nadmierne pocenie może być efektem nie tylko niewłaściwego stanu emocjonalnego. Nadmierna potliwość wynikać może z dwóch głównych przyczyn. Pierwsza z nich jest uwarunkowana genetycznie i nazywana jest nadmiernym poceniem pierwotnym. W tym przypadku nadmierna potliwość występuje zwykle w określonych częściach ciała i pojawia się bez wyraźnej przyczyny. Powodem, dla którego pojawia się nadmierne pocenie pierwotne jest zwykle stan emocjonalny i indywidualnie zaprogramowana, zwykle nieprawidłowa odpowiedź organizmu.
Drugim rodzajem nadmiernej potliwości jest nadmierna potliwość wtórna, będąca zwykle wynikiem obecności jakiegoś schorzenia. Nadmierne pocenie ujawnia się w przebiegu co najmniej kilku chorób. Bardzo często przyczyną nadmiernego pocenia są chociażby choroby neurologiczne, które zaburzają prawidłową pracę układu nerwowego regulującego pracę gruczołów potowych. Intensywne pocenie pojawia się zatem w przebiegu takich schorzeń, jak choroba parkinsona. Inne przyczyny nadmiernego pocenia to m.in.:
-
choroby endokrynologiczne (np. nadczynność tarczycy, cukrzyca),
-
niewydolność wątroby,
-
zmiany hormonalne (powstające np. w przebiegu menopauzy - gdy występują uderzenia gorąca lub w okresie dojrzewania, a także w trakcie ciąży. W wyniku tego typu zmian hormonalnych zaburzeniu ulega kontrola nad działaniem gruczołów potowych.),
-
infekcje wirusowe (nadmierne pocenie bardzo często towarzyszy przeziębieniu lub grypie),
-
infekcje bakteryjne,
-
ziarnistość czerwona nosa - w tym rzadkim schorzeniu nadmierne pocenie występuje głównie w obrębie nosa,
-
niektóre leki.
Nadmierne wydzielanie potu jako efekt choroby lub stosowania niektórych leków
Nadmierne wydzielanie potu powinno szczególnie dać do myślenia, jeśli problem pojawił się nagle, bez wyraźnej przyczyny, a dodatkowo nigdy wcześniej tego typu sytuacje nie miały miejsca. Szczególną uwagę powinny zwrócić niczym nie spowodowane nocne poty, które mogą być efektem poważnej choroby. Jeśli dotknie Cię nagła, a zwłaszcza szybko postępująca utrata masy ciała i towarzyszyć jej będzie nadmierna potliwość to istnieje duże prawdopodobieństwo, że rozwija się u Ciebie jakiś rodzaj choroby nowotworowej. Nie bagatelizuj tego i możliwie szybko udaj się do lekarza rodzinnego, który przeprowadzi odpowiedni wywiad i zleci dalszą diagnostykę możliwej przyczyny.
Szczególną uwagę zwrócić powinno też niespecyficzne pocenie plackowate, zlewne poty lub nadmierna potliwość występująca tylko z jednej strony ciała. Tego typu objawy mogą występować w przebiegu chorób układu nerwowego i stanowią zwykle nieoczywisty objaw choroby, zwłaszcza jeśli razem z nimi pojawiają się zawroty głowy.
Z nadmiernym poceniem mamy do czynienia też w przypadku stosowania niektórych leków. Problem ten dotyczy najczęściej leków przeciwdepresyjnych, których działania niepożądane mogą obejmować właśnie nadmierne pocenie. Poza lekami przeciwdepresyjnymi nadmierne pocenie może pojawić się także po niektórych antybiotykach, lekach przeciwzapalnych i przeciwgorączkowych, a także po lekach przeciwwirusowych i opioidowych. Warto zatem obserwować swój organizm i każda niepokojące objawy powinny być przez nas możliwie szybko zauważone i zdiagnozowane.
Z nadmierną potliwością można, ale nie trzeba żyć!
Nadmierna praca gruczołów potowych skutkuje nadmierną potliwością. Zwiększona potliwość całego ciała stanowi bardzo często duży problem higieniczny i towarzyski. W gruczołach potowych, w trakcie wydzielania potu na zewnątrz wydostają się związki będące następnie pożywką dla bakterii zasiedlających naszą skórę. Nadmierna ilość potu, zwłaszcza długo obecna na skórze sprzyja rozwojowi tych bakterii i powoduje nieprzyjemny zapach. Dlatego też w wyniku nadmiernej potliwości bardzo często wstydzimy się utrzymywać kontakty towarzyskie z innymi osobami, gdyż ciągle pracujące gruczoły potowe skutecznie nam je utrudniają. Problem rozbudowanej potliwości prowadzi też nierzadko do problemów w sferze emocjonalnej, co skutkuje u niektórych osób pojawieniem się zaburzeń depresyjnych.
Nadmierną potliwość można zmienić
Walkę z nadmiernym poceniem powinno zacząć się od zmiany nawyków żywieniowych i korekty stylu życia. Warto wiedzieć, że mocno przyprawione potrawy bardzo często są powodem, dla którego organizm rozpoczyna nadmierne pocenie. Nadmierną potliwość wywołują także używki, jak alkohol lub kawa. Dodatkowo gorące posiłki (zwłaszcza w połączeniu z takimi czynnikami zewnętrznymi jak wysoka temperatura otoczenia) również przyczyniają się do nasilonego wydzielania potu.
Jeżeli nadmierne wydzielanie potu jest wynikiem zbyt dużej wagi ciała warto zacząć od zrzucenia zbędnych kilogramów. Wraz ze spadkiem wagi gruczoły potowe będą stopniowo redukować ilość produkowanego potu w obrębie całego ciała, a co za tym idzie problem nasilonego pocenia będzie powoli sam zanikał.
Leczenie nadpotliwości warto zacząć również od ubrań
Doskwiera Ci nadmierna potliwość? Sprawdź, czy ubrania, które nosisz na co dzień wykonane są z naturalnych materiałów. Niestety coraz większa część ubrań produkowana jest z użyciem materiałów syntetycznych, które choć prezentują się efektownie to w dużej mierze przyczyniają się do rozwoju problemów z poceniem. Dlatego też jeśli chcesz zmniejszyć nadmierną potliwość staraj się używać przewiewnych materiałów - zarówno jeśli chodzi o ubrania w kontekście koszulek, bluz i koszul, jak również w odniesieniu do skarpetek. Szczególnie ważne jest noszenie odpowiedniego stroju w momencie wykonywania wysiłku fizycznego. Bawełniana odzież sportowa zdecydowanie lepiej sprawdzi się niż strój wykonany z materiałów syntetycznych.
Dbaj o higienę osobistą!
W walce w nadmierną potliwością bardzo dobrze sprawdza się dbanie o wysoką higienę osobistą. Jeśli chcesz zapomnieć o intensywnym zapachu potu warto myć się częściej niż normalnie. Pamiętaj, że im dłużej pot przebywa na Twojej skórze tym bardziej intensywny i nieprzyjemny zapach mu towarzyszy. Częste mycie się sprawia, że skóra staje się świeższa i pozbawiona potu, co przynajmniej na pewien czas pozwoli Ci poczuć się lepiej i pewniej.
W leczeniu nadpotliwości sprawdzą się...
Postępowanie w kontekście zmniejszenia problemu nadmiernego pocenia może być ukierunkowane albo na zmniejszenie ilości wydzielanego przez gruczoły potowe potu, albo (i też) na ograniczenie nieprzyjemnego zapachu potu. W zależności od tego, jaki jest nasz cel mamy do wyboru 2 grupy preparatów.
W celu wyeliminowania nieprzyjemnego zapachu najlepiej zastosować dezodoranty. Posiadają one odpowiednie kompozycje zapachowe, które zmniejszają nieprzyjemny zapach potu. Nierzadko działają one również antybakteryjnie. Ma to na celu zmniejszenie liczby bakterii na skórze w obrębie konkretnego skupiska gruczołów potowych. Im mniej bakterii tym mniej intensywny będzie zapach wydzielanego na skórze potu.
Inną grupą produktów są preparaty miejscowe hamujące wydzielanie potu. Ich zadaniem jest zablokowanie ujścia gruczołów, przez co pot nie ma jak przedostać się na zewnątrz. W tej grupie produktów znajdują się przeważnie antyperspiranty zawierające różne związki glinu, który na zasadzie mechanicznej ogranicza wydzielanie potu, a tym samym zmniejsza problem nadmiernego pocenia.
Poza produktami w formie aerozoli w aptekach dostępne są także płyny i proszki do stosowania na skórę (zwłaszcza skórę stóp). Pudry i zasypki stosowane na stopy mają zadanie osuszać je i hamować wydzielanie potu ze zlokalizowanych na nich gruczołów.
Blokery potu
Szczególną grupą antyperspirantów są tzw. blokery potu. W ich skład wchodzi najczęściej chlorek glinu w wyższym stężeniu niż w standardowych preparatach tego typu. Zasada działania blokerów potu polega na silnym i skutecznym zablokowaniu gruczołów, dzięki czemu dość skutecznie ograniczają one zjawisko nadmiernej potliwości konkretnych części ciała. Ważne, aby stosować je zgodnie z instrukcją podaną przez producenta. Najczęściej nakłada się je na umytą i wysuszoną skórę na noc. Na początku czynność tą wykonuje się codziennie, a następnie ogranicza się ją do 1-2 razy w ciągu tygodnia. Ich stosowanie może czasami powodować podrażnienia na skórze, warto zatem dobrać preparat do rodzaju swojej skóry.
Nadmierne pocenie i jego skutki
Jak już wspomniano nadmierne pocenie wpływa na stan emocjonalny i własne samopoczucie. Warto zdać sobie sprawę też z tego, że nadmierne pocenie może negatywnie wpływać na stan skóry i przyczyniać się do rozwoju niektórych schorzeń skórnych. Przykładem może być chociażby wirus brodawczaka ludzkiego. Popularne "brodawki" znacznie częściej powstają na skórze stale przepoconej i wilgotnej. Podobnie sytuacja wygląda z infekcjami grzybiczymi, które zdecydowanie częściej pojawiają się u osób z problemem zbyt silnej potliwości. Zbyt duża ilość potu to także częste infekcje paznokci o charakterze bakteryjnym.
Inne niepokojące objawy nasilonego pocenia to chociażby ogólne osłabienie organizmu. Z czego ono wynika? Wraz z potem organizm traci znaczne ilości wody i substancji mineralnych, czyli elektrolitów. Problem ten nabiera szczególnego znaczenia w okresie letnim, kiedy wysoka temperatura dodatkowo stymuluje zwiększone wydzielanie potu, a tym samym utratę wody i elektrolitów. Warto wówczas uzupełniać niedobory pijąc większą ilość wody oraz stosując preparaty elektrolitowe.
Domowe sposoby na pocenie się
Wśród domowych sposobów na nadmierne pocenie się znajdują się przede wszystkim zioła zmniejszające wydzielanie potu. Jednym z nich jest chociażby szałwia, która bardzo często występuje w preparatach doustnych rekomendowanych dla osób z problemem silnej potliwości. Poza szałwią praktykuje się spożywanie pokrzywy, która nie tylko ogranicza ilość wydzielanego potu i substancji przemiany materii, ale też likwiduje (redukuje) jego nieprzyjemny zapach.
W kontekście nadmiernej potliwości stóp warto zdecydować się na kąpiele stóp w wodzie z dodatkiem specjalnych soli dostępnych również w aptekach. Stanowią one bardzo dobre uzupełnienie terapii z użyciem miejscowych preparatów przeciw poceniu. Stopy to ten fragment na ciele dotknięty potliwością, który szczególnie w okresie letnim nasila się i stanowi poważny problem higieniczny.
Specjalne zabiegi przeciw poceniu
Wśród dostępnych metod specjalistycznych są m.in. zastrzyki z toksyny botulinowej. Użycie toksyny botulinowej sprawia, że nerwy odpowiadające za pracę gruczołów potowych ulegają okresowemu zablokowaniu, co pozwala zatrzymać proces pocenia się zwykle na kilka miesięcy. Metoda ta jest zwykle bardzo skuteczna, niezbędne jest jednak jej powtarzanie.
Inną metodą - również wykorzystującą układ nerwowy regulujący pracę gruczołów potowych jest sympatektomia. Polega ona na trwałym uszkodzeniu lub przerwaniu nerwów. Brak przywspółczulnych impulsów nerwowych sprawia, że gruczoły nie są w stanie wykonywać swojej normalnej pracy. Metoda ta dedykowana jest osobom, które wykorzystały już większość innych, mniej inwazyjnych technik leczenia nadmiernej potliwości. Ze względu na możliwe działania niepożądane należy ona do ostatecznych metod terapii.
Osoby chcące pozbyć się problemu nadmiernej potliwości korzystają także z zabiegów jonoforezy. Polegają one na przepuszczeniu przez skórę z problemem nadpotliwości prądu o niewielkim natężeniu. Efektem jest uszkodzenie gruczołów potowych i ograniczenie pocenia na danym obszarze skóry.
Popularnością cieszą się także zabiegi laserowe, wykorzystujące promieniowanie lasera. Polegają one na naświetlaniu wiązką światła laserowego obszaru skóry dotkniętego problemem pocenia. W wyniku tego działania ulegają przegrzaniu gruczoły potowe obecne na skórze i zostają one trwale uszkodzone.
O autorze
mgr farm. Mateusz Jabłoński
Absolwent Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego na kierunku farmacja. Od ponad 12 lat nieprzerwanie pracuje w aptece ogólnodostępnej. Od ponad 7 lat piastuje stanowiska kierownika apteki. W swojej pracy kieruje się przede wszystkim dobrem pacjenta, dlatego też stara się uzmysławiać pacjentom, jak ważna jest świadoma i przemyślana farmakoterapia.
Poza pracą w aptece współpracuje z kilkoma branżowymi serwisami farmaceutycznymi, m.in. mgr.farm, aptekarz.pl, receptura.pl, gdzie przygotowuje i publikuje artykuły o tematyce farmaceutycznej i prozdrowotnej.
W czasie wolnym ceni sobie możliwość przebywania z rodziną, a w wolnych chwilach grywa w squasha.
« wróć
