Biegunka to zaburzenie związane z nieprawidłową pracą układu pokarmowego. Ostra biegunka towarzyszy zwykle zatruciom pokarmowym lub związana jest z przebytym leczeniem antybiotykowym. Z kolei biegunka utrzymująca się przez wiele tygodni skłania do głębszej diagnozy i znalezienia jej przyczyny. Czym jest biegunka, jakie są przyczyny biegunki i jak wygląda leczenie biegunki?
Biegunka rozwolnienie - czym jest?
O biegunce mówimy wówczas, gdy mamy do czynienia ze zwiększoną częstotliwością liczby wypróżnień w trakcie dnia. Zwykle osoba dorosła wypróżnia się od 1 razu na trzy dni do 3 razy na dobę (choć częstotliwość wypróżnień jest cechą indywidualną i dopiero gdy zauważymy, że pacjent oddaje stole częściej niż standardowo to możemy mówić o biegunce). Cechą charakterystyczną biegunki są luźne stolce o nadmiernie luźnej konsystencji. Mogą być one płynne lub półpłynne. Częste oddawanie półpłynnego stolca (przy zwiększonej ilości stolców w ciągu doby) bezsprzecznie wskazuje na występowanie biegunki.
Biegunka powstaje na skutek nieprawidłowości zachodzących w obrębie jelit. Na perystaltykę jelit wpływać mogą liczne czynniki (np. czynniki infekcyjne, różnego rodzaju schorzenia). W przebiegu biegunki w jelicie cienkim i w jelicie grubym następuje wzmożone wydzielanie (lub słabe wchłanianie) wody i elektrolitów. W związku z tym z powodu biegunki dojść może do odwodnienia organizmu. Warto o tym pamiętać i wiedzieć, że uczucie dyskomfortu i bój brzucha to nie jedyne i najważniejsze konsekwencje występowania biegunki. A wbrew pozorom okazuje się, że biegunka to częsta przypadłość w każdej grupie wiekowej. Co może zatem powodować biegunkę?
Jaki to rodzaj biegunki, biorąc pod uwagę czas trwania biegunki?
Od tego, ile czasu biegunka trwa zależy to, z jakim rodzajem biegunki mamy do czynienia. Najczęstszym rodzajem biegunki jest ostra biegunka. Biegunkę ostrą rozpoznajemy w momencie nagłego pojawienia się luźnych stolców. Wodniste stolce w ostrej biegunce trwają zwykle maksymalnie do 14 dni. Po tym czasie ostra biegunka przeważnie samoistnie ustępuje. Jeśli jednak nie ustąpiła mówimy wówczas o tzw. biegunce przetrwałej (od 14 do 29 dni). Jeśli i po tym czasie biegunka cały czas jest obecna to jest to już wówczas biegunka przewlekła. Przewlekła biegunka trwać może kilka tygodni, kilka miesięcy a nawet dłużej. Biegunkę przewlekłą bezsprzecznie należy skrupulatnie zdiagnozować i określić co jest przyczyną biegunki. Jej sedno może leżeć w poważniejszych schorzeniach jelita cienkiego i jelita grubego.
Jakie są najczęstsze przyczyny biegunki ostrej?
Ciężko określić najważniejsze przyczyny biegunki. Można jednak bez problemu określić najczęstsze przyczyny biegunki. Bez wątpienia jednak biegunka przyczyny może mieć różne. Inne przyczyny może mieć przewlekła biegunka, a inne ostra biegunka. Nie zmienia to jednak faktu, że zarówno jeden jak i drugi rodzaj wynikać mogą z tej samej przyczyny.
A zatem najczęściej występujące przyczyny biegunki ostrej to:
- ostre zapalenie uchyłków okrężnicy
- zakażenie w przewodzie pokarmowym - z zakażeniem przewodu pokarmowego mamy do czynienia w momencie dostania się do jelit patogenu chorobotwórczego. Źródłem zakażenia może być woda lub pokarm (np. spożycie zanieczyszczonej wody lub surowych warzyw). Przykładami biegunki infekcyjnej jest zakażenie Giardia lamblia, Escherichia coli, Clostridium difficile czy też Salmonella spp. W przebiegu zakażenia Clostridium difficile może pojawiać się nawet do kilkunastu luźnych stolców dziennie.
- zatrucie grzybami, zatrucia pokarmowe (np. w wyniku spożycia nieświeżych owoców morza czy niepasteryzowanego mleka)
- nadwrażliwość pokarmowa (może być przyczyną zarówno ostrej jak i przewlekłej biegunki)
- niektóre leki (jako działanie niepożądane leków) - przede wszystkim leki przeciwbakteryjne, leki przeciwdepresyjne, niesteroidowe leki przeciwzapalne, hormony tarczycy czy też leki zobojętniające kwas solny (wodorotlenek magnezu). Te ostatnie uznaje się także za najczęstsze przyczyny biegunki przewlekłej. Z kolei skutkiem leków przeciwbakteryjnych (antybiotyków - zwłaszcza o szerokim spektrum działania) może być tzw. biegunka poantybiotykowa
- toksyny bakteryjne
- nietolerancja laktozy (niedobór laktazy) - obecnie coraz więcej osób źle toleruje cukier mleczny (laktozę) i dla nich produkty mleczne mogą być przyczyną biegunki i innych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego - takich jak chociażby wzdęcia czy ból brzucha
- nietolerancje pokarmowe - np. biegunka jako odpowiedź na słodycze zawierające sorbitol, słodzone soki lub napoje gazowane
- zaburzenia trawienia
- niedokrwienne zapalenie okrężnicy
- zatrucie alkoholem etylowym - nadużycie alkoholu, etanol w dużych ilościach również może wywoływać biegunki.
Biegunka przewlekła - co może być przyczyną biegunki przewlekłej w przewodzie pokarmowym?
W kontekście biegunki długotrwałej wymienia się następujące przyczyny jej występowania:
- nieswoiste zapalenia jelit, takie jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego lub choroba Leśniowskiego Crohna
- zespół jelita drażliwego (w przebiegu tej choroby występować mogą zarówno biegunki, jak i zaparcia i formy mieszane)
- zapalenie jelita grubego i choroby zapalne jelit
- zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki
- nadczynność tarczycy
- niektóre leki (leki przeczyszczające jak siarczan magnezu, leki zobojętniające kwas solny w żołądku)
- choroba Whipple'a
- nowotwory przewodu pokarmowego (zwłaszcza jelita grubego).
Czasami mówimy też o biegunce wywołanej stresem (pośrednio taki typ biegunki występuje u osób z zespołem jelita drażliwego) bądź przyjmowanymi pokarmami (spożywanie potraw ciężkostrawnych i bogatych w tłuszcz może wywołać tzw. biegunkę tłuszczową).
mgr farm. Mateusz Jabłoński
