Biegunka to częsta i popularna dolegliwość, która objawia się oddawaniem luźnych, wodnistych stolców więcej niż trzy razy na dobę. Może być skutkiem zatrucia pokarmowego, infekcji wirusowej, bakteryjnej, przewlekłej choroby jelit lub skutkiem ubocznym leków.
Choć zazwyczaj biegunka ustępuje samoistnie, ważne jest odpowiednie nawodnienie organizmu i uzupełnianie elektrolitów. W artykule wyjaśniamy, jakie rozróżniamy rodzaje biegunki, co może powodować biegunkę, jak ją leczyć i kiedy udać się do lekarza. Dowiedz się, jak postępować w przypadku biegunki u dorosłych i dzieci. Zapraszamy do lektury naszego kompletnego poradnika.
Co to jest biegunka? Jakie są przyczyny biegunki?
Biegunka to zwiększona częstotliwość wypróżnień połączona z nadmiernie płynną konsystencją stolca. Jest to mechanizm obronny organizmu, który w ten sposób stara się pozbyć szkodliwych substancji z przewodu pokarmowego.
Najczęstsze przyczyny biegunki to głównie zakażenia bakteryjne, wirusowe lub pasożytnicze. Wśród bakterii dominują Salmonella, Campylobacter, Shigella oraz Escherichia coli. Zakażenia wirusowe z kolei najczęściej wywołują rotawirusy. Do innych przyczyn należą zatrucia pokarmowe, nietolerancje pokarmowe (jak nietolerancja laktozy), reakcje na leki (szczególnie antybiotyki), stres, zespół jelita drażliwego oraz choroby zapalne jelit.
Niektóre osoby doświadczają biegunki po spożyciu określonych produktów spożywczych, zwłaszcza tłustych, ostrych lub zawierających sztuczne słodziki. Nagłe zmiany w diecie również mogą prowadzić do zaburzeń rytmu wypróżnień.
Sprawdź też: Co powinna zawierać dobrze wyposażona apteczka domowa i podróżna?
Jak rozpoznać biegunkę?
Biegunka jest rozpoznawana na podstawie częstotliwości i konsystencji wypróżnień. Medyczne kryteria definiują biegunkę jako oddawanie co najmniej trzech luźnych lub wodnistych stolców w ciągu 24 godzin. Ważna jest również zmiana w stosunku do normalnego wzorca wypróżnień dla danej osoby.
Biegunka może być ostra, trwająca krócej niż 14 dni, lub przewlekła, gdy objawy utrzymują się dłużej niż 4 tygodnie. Ostra biegunka najczęściej ma przyczynę infekcyjną i zazwyczaj ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni. Z kolei przewlekła ma zwykle przyczynę organiczną – związaną z jakimś innym, współistniejącym schorzeniem.
Standardowe i niepokojące objawy biegunki
Typowe objawy biegunki obejmują:
- częste, luźne wypróżnienia
- skurcze brzucha
- wzdęcia, i/lub nudności
- uczucie pilnego parcia na stolec.
Pacjenci często odczuwają także ogólne osłabienie związane z utratą płynów i elektrolitów. Warto jednak wiedzieć, że niektóre objawy powinny budzić niepokój i skłaniać do szybkiej konsultacji lekarskiej. Do objawów alarmowych należą obecność krwi w stolcu, wysoka gorączka powyżej 38,5 stopni Celsjusza, silne bóle brzucha, oznaki odwodnienia (suchość błon śluzowych, zmniejszone wydalanie moczu) i zawroty głowy. Tego typu objawy powinny być bezwzględnym wskazaniem do konsultacji lekarskiej zwłaszcza u dzieci i u osób dorosłych! Dlaczego? Dlatego, że mogą one szybko prowadzić do poważnych powikłań. Przedłużająca się biegunka trwająca ponad tydzień również wymaga oceny lekarskiej w celu wykluczenia poważniejszych przyczyn.
Leczenie biegunki - jak leczyć biegunkę?
Podstawą leczenia ostrej biegunki jest odpowiednie nawodnienie organizmu. Zaleca się picie dużych ilości płynów, najlepiej roztworów nawadniających dostępnych w aptekach, które zawierają odpowiednie proporcje elektrolitów (sprawdź nasze Elektrolity w saszetkach i tabletkach musujących).
Z kolei loperamid jest najczęściej stosowanym lekiem przeciwbiegunkowym. Działa poprzez spowolnienie perystaltyki jelit, co zmniejsza częstotliwość wypróżnień. Nie należy go jednak stosować w przypadku biegunki z gorączką lub krwią w stolcu, ponieważ może to opóźnić eliminację patogenów z organizmu (sprawdź Laremid lub Stoperan).
Węgiel aktywowany może być pomocny w przypadku zatruć pokarmowych, ponieważ wiąże toksyny w przewodzie pokarmowym (sprawdź Carbo medicinalis). Warto pamiętać, aby zachować odstęp kilku godzin od przyjęcia preparatów węgla przed przyjęciem innych leków. Inne preparaty to diosmektyt, który tworzy ochronną warstwę na błonie śluzowej jelit (sprawdź Smecta saszetki).
Probiotyki odgrywają z kolei istotną rolę w terapii i profilaktyce biegunki. Szczepy takie jak Lactobacillus rhamnosus czy Saccharomyces boulardii (sprawdź Enterol) pomagają przywrócić prawidłową florę bakteryjną jelit. W diecie warto tymczasowo unikać produktów mlecznych, tłustych potraw i błonnika, preferując łatwo strawne pokarmy jak ryż, banany czy tosty.
Biegunka podróżnych - co to jest?
Biegunka podróżnych to ostra biegunka występująca u osób podróżujących do krajów o niższych standardach sanitarnych. Dotyka około 20-40% podróżnych i najczęściej jest wywoływana przez bakterie, szczególnie enterotoksyczne szczepy E. coli.
Profilaktyka biegunki podróżnych opiera się na zasadach higieny żywności i wody. Należy unikać wody z kranu, lodu, surowych warzyw i owoców, które nie można obrać oraz potraw przechowywanych w temperaturze pokojowej. W przypadku wystąpienia objawów leczenie jest podobne jak w innych formach ostrej biegunki. Probiotyki podawane profilaktycznie przed podróżą i w jej trakcie mogą zmniejszać ryzyko zachorowania.
Biegunka u dzieci
Biegunka u dzieci wymaga szczególnej uwagi ze względu na większe ryzyko szybkiego odwodnienia. U niemowląt i małych dzieci utrata nawet niewielkiej ilości płynów może prowadzić do poważnych powikłań.
Diosmektyt (np. Smecta) jest często stosowanym preparatem u dzieci, ponieważ jest wysoce bezpieczny i efektywny. Tworzy ochronną warstwę na błonie śluzowej jelit, zmniejszając wydzielanie wody i utratę elektrolitów (sprawdź Plusssz Junior Elektrolity Complex).
Kluczowe znaczenie ma odpowiednie nawadnianie. U niemowląt karmionych piersią należy kontynuować karmienie, dodając roztwory nawadniające. U starszych dzieci stopniowo wprowadza się łatwo strawne pokarmy. Należy unikać soków owocowych i napojów gazowanych, które mogą nasilać biegunkę.
Najczęstsze pytania o biegunkę
Jakie są rodzaje biegunki? Biegunka może być ostra (trwająca krócej niż 14 dni) lub przewlekła (utrzymująca się dłużej niż 4 tygodnie). Ze względu na przyczynę można wyróżnić biegunkę bakteryjną lub wirusową.
Jakie są objawy biegunki? Główne objawy to częste, luźne wypróżnienia, skurcze brzucha, wzdęcia, nudności i ogólne osłabienie. Objawy alarmowe obejmują krew w stolcu, wysoką gorączką i oznaki odwodnienia.
Kiedy iść do lekarza z biegunką? Konsultacja lekarska jest konieczna przy obecności krwi w stolcu, wysokiej gorączce, silnych bólach brzucha, oznakach odwodnienia lub gdy biegunka trwa dłużej niż tydzień.
Podsumowanie
Biegunka to częste schorzenie, które zazwyczaj ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni przy odpowiednim nawadnianiu i leczeniu objawowym. Najważniejsze jest rozpoznanie objawów alarmowych wymagających interwencji medycznej oraz zapobieganie odwodnieniu. Probiotyki i odpowiednia dieta mogą wspomóc proces zdrowienia i przywrócić prawidłowe funkcjonowanie przewodu pokarmowego.
Sprawdź nasze: Leki na zaparcia i biegunkę
mgr farm. Mateusz Jabłoński
