Wszelkie uszkodzenia tkanek wywołane działaniem czynników zewnętrznych powodują uszkodzenie skóry, a tym samym powstanie rany. Przykładem takich ran są właśnie oparzenia skóry, które możemy podzielić na kilka grup. W zależności od rodzaju oparzenia (oparzenia termiczne, MT oparzenia elektryczne, oparzenia radiacyjne) mówimy wówczas o konkretnych objawach i konkretnym postępowaniu. Co zatem powoduje uszkodzenie skóry? Jakie oparzenia wyróżniamy?
Oparzenia skóry to nic innego jak uszkodzenie skóry
Skóra stanowi najbardziej zewnętrzną warstwę ludzkiego organizmu. W związku z tym pełni wiele istotnych funkcji, bez których niemożliwe byłoby normalne funkcjonowanie. Jej rolą jest chociażby ochrona tkanek głębszych przed czynnikami zewnętrznymi, czy też udział w termoregulacji organizmu i ochronie przed utratą wody. Niestety, pod wpływem określonych czynników (np. pod wpływem wysokiej temperatury) tkanki w obrębie skóry mogą ulec uszkodzeniu. Powstaje wówczas rana, która nazywana jest właśnie oparzeniem.
Co może być przyczyną oparzenia?
W zależności od rodzaju czynnika powodującego uszkodzenie tkanek wyróżnia się kilka rodzajów oparzeń. Dlatego też, jeśli czynnikiem sprawczym jest gorąca woda lub inny gorący płyn, gorąca para wodna, czy też płomień - mówimy wówczas, że jest to oparzenie termiczne. Nawet użycie niezbyt gorącej wody może być przyczyną powstania rumienia i delikatnego oparzenia.
W przypadku oparzenia elektrycznego czynnikiem, który wywołuje uszkodzenie skóry jest prąd elektryczny. Źródłem prądu może być każde urządzenie elektryczne. W zależności od napięcia oparzenia elektryczne mogą być skutkiem niskiego bądź wysokiego napięcia.
Innym rodzajem oparzeń są oparzenia chemiczne. Oparzenia chemiczne wywoływane są kontaktem skóry z substancjami chemicznymi o silnym potencjale uszkadzającym skórę. Mogą to być silne kwasy lub zasady (ługi), a także inne związki o właściwościach żrących. Do oparzeń chemicznych bardzo często dochodzi w zakładach produkcyjnych bądź w laboratoriach (także tych znajdujących się w placówkach edukacyjnych). Z kolei oparzenia radiacyjne wywoływane są przez promieniowanie. Warto wiedzieć, że promieniowanie UV, z którym mamy do czynienia na co dzień również uwzględniane jest jako czynnik mogący wywołać tego typu oparzenie. Niemniej jednak ten rodzaj oparzeń wywołać może szereg innych ekstremalnych czynników promiennych.
Jakie wyróżniamy stopnie oparzenia skóry?
W zależności od siły i wielkości działania czynnika uszkadzającego skórę wyróżniamy różne stopnie oparzenia. W związku z tym klasyfikacja wg. stopnia oparzenia obejmuje:
- Oparzenia I stopnia - są to zwykle oparzenia powierzchowne, oparzenia lekkie, które z reguły nie wychodzą poza uszkodzenie naskórka. Objawy obejmują zwykle rumień, obrzęk i swędzenie skóry, a gojenie ran trwa około tygodnia po złuszczeniu naskórka. Zwykle nie pozostawia blizn.
- Oparzenia II stopnia - są to oparzenia obejmujące swoim zasięgiem naskórek i część skóry właściwej. Tego typu oparzenia mogą wywoływać obrzęk i bolesność w miejscu poparzenia, gdzie toczą się silne procesy zapalne. Mogą pojawić się pęcherze wypełnione płynem surowiczym. Okres gojenia wynosi około dwóch tygodni. Biorąc pod uwagę głębokość oparzenia wyróżnia się dodatkowo oparzenie II stopnia powierzchowne i oparzenie II stopnia głębokie. Oparzenia II stopnia obejmujące głębsze warstwy skóry właściwej mogą się goić nawet ponad 2 tygodnie.
- Oparzenia III stopnia - są to oparzenia, które swoim zasięgiem obejmują naskórek i całą warstwę skóry właściwej, a zatem również naczynia krwionośne i nerwy. W miejscu oparzenia III stopnia skóra ma barwę brązową lub czarną, jest pozbawiona elastyczności. Oparzenie III stopnia, w związku z uszkodzeniem naczyń i nerwów wraz ze skórą właściwą może wymagać pomocy lekarskiej. Tego typowi oparzeń mogą towarzyszyć silne dolegliwości bólowe, dlatego oparzenia III stopnia są zwykle dość uciążliwe i bolesne (silne bóle nie obejmują wprost miejsca oparzenia).
- Oparzenia IV stopnia - to najcięższy rodzaj oparzeń, który ze względu na głębokość oparzenia obejmuje naskórek, całą grubość skóry właściwej i tkanki podskórne (w tym kości i mięśnie). W miejscu oparzenia IV stopnia ma miejsce całkowita martwica tkanek, które uległy zwęgleniu. W związku z poważnym uszkodzeniem skóry tkanki położone głębiej (kości, mięśnie) mogą ulec odsłonięciu. Tego typu oparzenia mogą wymagać leczenia operacyjnego przeszczepami skóry, dlatego też oparzenie IV stopnia bezwzględnie wymaga pobytu w szpitalu.
Stopień oparzenia, czyli oparzenia lekkie, oparzenia średnie i oparzenia ciężkie i głębokie
Biorąc pod uwagę powierzchnię oparzenia wyróżnia się kilka klas oparzeń, które różnią się pomiędzy sobą wielkością utworzonej na skórze rany. Oparzenia lekkie to oparzenia I, II lub III stopnia, które obejmuję kolejno mniej niż 15%, 10% lub 5% powierzchni ciała. Jest to zwykle oparzenie powierzchowne. Z kolei oparzenie pośrednie to takie, w których powierzchnia poparzona obejmuje kolejno pomiędzy 15 a 20% lub 10-20% lub 5-10% powierzchni ciała. Najbardziej dotkliwe i niebezpieczne jest oparzenie głębokie (oparzenie ciężkie), które zgodnie z przyjętą klasyfikacją obejmuje kolejno więcej jak 25%, 20% i 10% powierzchni ciała osoby poparzonej. Ciężkimi oparzeniami są wszelkie oparzenia elektryczne lub oparzenia dróg oddechowych. Warto też wiedzieć, że oparzenie IV stopnia to także oparzenie głębokie. Ten stopień oparzeń obejmuje wszak najgłębsze oparzenia.
Jak ocenić rozległość oparzenia?
Określenie powierzchni oparzenia pozwala dobrać odpowiedni sposób postępowania z chorym, dotkniętym tego typu zdarzeniem. Aby to zrobić należy ocenić oparzone miejsce pod względem wielkości powierzchni, która została uszkodzona. Pomocna w tym może być "reguła dziewiątek", zgodnie z którą ciało podzielone jest na obszary odpowiadające 9% lub 18% całkowitej powierzchni ciała. I tak:
- 9% powierzchni ciała stanowi głowa i każda kończyna górna
- 18% powierzchni ciała stanowią: powierzchnia przednia tułowia (brzuch i klatka piersiowa), tylna część tułowia i każda kończyna dolna.
W przypadku oparzeń o niewielkim zasięgu lub o nieregularnych kształtach można stosować regułę ręki/dłoni, zgodnie z którą powierzchnia dłoni chorego stanowi 1% całkowitej powierzchni jego ciała.
Postępowanie, gdy do oparzenia dochodzi na Twoich oczach
Co zrobić, kiedy Ty lub osoba z Twojego otoczenia ulegnie oparzeniu? Co w przypadku, gdy oparzenie kwasem lub inną żrącą substancją miało miejsce na Twoich oczach? A co, gdy oparzenie wynika z kontaktu ze źródłem prądu? Bez względu na rodzaj czynnika sprawczego powinno się przerwać kontakt poszkodowanego z tym czynnikiem. Jeśli jest to ogień lub kontakt z substancją chemiczną chorego należy przesunąć w bezpieczne miejsce. W przypadku oparzeń chemicznych konieczne może być użycie wody celem spłukania chemikaliów. W przypadku oparzeń termicznych należy możliwie szybko płukać miejsce oparzenia zimną wodą, zgodnie z zasadą 3x15 (15 minut, 15 stopni Celsjusza, z odległości 15cm). Oparzenia termiczne i oparzenia chemiczne to jedne z najczęstszych rodzajów oparzeń. Z kolei oparzenia elektryczne to jedne z najcięższych i najbardziej niebezpiecznych, które mogą wywoływać nawet niegroźne zaburzenia neurologiczne. Miejsce wejścia i wyjścia prądu ze skóry można zabezpieczyć sterylnym opatrunkiem. Należy też pamiętać, aby w przypadku oparzeń, w trakcie których doszło do silnego połączenia ubrań ze skórą bezwzględnie nie ściągać ubrań z chorego.
Leczenie oparzeń
Oparzeniem III stopnia i IV stopnia najczęściej zajmują się lekarze ze szpitala, do którego zgłosił się pacjent dotknięty tego typu problemem. Zaś oparzenia I stopnia i oparzenia II stopnia zwykle nie wymagają konieczności interwencji lekarskiej i chirurgicznej i mogą być zaopiekowane w warunkach domowych. W leczeniu oparzeń bardzo pomocne okazują się hydrożele, które co do zasady zawierają znaczne ilości wody w swoim składzie. I i II stopień oparzenia (nie dotyczy oparzeń dróg oddechowych!) może być leczony przy użyciu hydrożeli, które nie dość, że zapewniają odpowiednie nawilżenie rany, to jeszcze mają zdolność do pochłaniania wydobywającego się z rany wysięku. Każde oparzenie II stopnia może obejmować tego typu leczenie ran (również oparzenia II stopnia głębokie).
Oparzenia głębokie
Oparzenia głębokie z reguły wymagają interwencji chirurgicznej i zawsze pozostawiają po sobie blizny. W ich przypadku konieczna może być ochrona przed promieniowaniem UV, czyli stosowanie filtrów przeciwsłonecznych w postaci kremów lub emulsji. W związku z uszkodzeniem nerwów tego typu oparzenia zwykle nie bolą, niemniej jednak i tak są niezwykle uciążliwe i utrudniają normalne funkcjonowanie.
O autorze
mgr farm. Mateusz Jabłoński
Absolwent Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego na kierunku farmacja. Od ponad 12 lat nieprzerwanie pracuje w aptece ogólnodostępnej. Od ponad 7 lat piastuje stanowiska kierownika apteki. W swojej pracy kieruje się przede wszystkim dobrem pacjenta, dlatego też stara się uzmysławiać pacjentom, jak ważna jest świadoma i przemyślana farmakoterapia.
Poza pracą w aptece współpracuje z kilkoma branżowymi serwisami farmaceutycznymi, m.in. mgr.farm, aptekarz.pl, receptura.pl, gdzie przygotowuje i publikuje artykuły o tematyce farmaceutycznej i prozdrowotnej.
W czasie wolnym ceni sobie możliwość przebywania z rodziną, a w wolnych chwilach grywa w squasha.
« wróć
