Stopa cukrzycowa stanowi powikłanie cukrzycy i jest poważnym stanem przewlekłym. Według statystyk prowadzonych przez Stacje Sanitarno - Epidemiologiczne, w Polsce osób chorych na cukrzycę w roku 2022 było ponad 3 miliony. Szacuje się, że nawet co 3. osoba nie zdaje sobie sprawy ze swojej choroby. WHO określa cukrzycę jako chorobę cywilizacyjną. Czym jest zespół stopy cukrzycowej określany jako stopa cukrzycowa? Jakie objawy wywołuje i jak leczyć stopę cukrzycową?
Czym jest stopa cukrzycowa?
Zespół stopy cukrzycowej to, według definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), owrzodzenie, infekcja lub zniszczenie tkanek głębokich występujących w obrębie stopy, z towarzyszącą im obecnością cech neuropatii lub niedokrwienia i występująca u osób z cukrzycą.
Objawy stopy cukrzycowej rozwijają się jako powikłanie cukrzycy typu 1. lub 2., a czynnikiem sprzyjającym jest nieuregulowany poziom glukozy we krwi. Do stanu takiego dojść może przez zaniechanie leczenia, brak stosowania diety o niskim indeksie glikemicznym lub w wyniku urazów w obrębie stopy (noszenie niedopasowanego obuwia i deformacje stopy, zabiegi kosmetyczne takie jak obcinanie paznokci lub usuwanie odcisków).
Przyczyny stopy cukrzycowej
Bezpośrednimi przyczynami rozwoju zespołu stopy cukrzycowej są:
- niedokrwienie spowodowane niewydolnością układu krążenia,
- neuropatia cukrzycowa.
Niedokrwienie pojawia się, gdy w wyniku hiperglikemii i nasilonych przez nią stanów zapalnych dochodzi do rozwoju miażdżycy tętnic kończyn dolnych. Blaszki miażdżycowe osadzają się w świetle naczyń krwionośnych i uszkadzają ich ścianki. Wówczas właśnie niewydolne jest krążenie w stopie, a konsekwencją tego jest niedotlenienie i niedożywienie tkanek. Skóra staje się przesuszona i cienka, podatna na uszkodzenia.
W powstaniu stopy cukrzycowej udział ma także neuropatia cukrzycowa lub też neuropatia obwodowa, czyli uszkodzenia nerwów spowodowane zbyt wysokim poziomem glukozy we krwi utrzymującym się przez dłuższy czas. Uszkodzenia nerwów powoduje zmiany lub pogorszenie odczuwania temperatury, bólu i dotyku przez skórę. Chory nie odczuwa bodźców takich jak uszkodzenia termiczne, ból towarzyszący skaleczeniu lub otarciom skóry lub dyskomfort wywołany noszeniem zbyt ciasnego obuwia. Zaburzenie czucia z kolei sprawia, że urazy mogą pozostać niezauważone przez dłuższy czas.
Na rozwój zespołu stopy cukrzycowej wpływ mają również inne czynniki, między innymi:
- palenie papierosów,
- zaburzenia lipidowe,
- nadciśnienie tętnicze,
- nadkrzepliwość krwi,
- insulinooporność.
Rodzaje stopy cukrzycowej
W związku z czynnikiem przyczyniającym się do rozwoju objawów stopy cukrzycowej wyróżnia się 3 rodzaje tego powikłania:
- stopa cukrzycowa neuropatyczna związana z uszkodzeniem włókien nerwowych - to aż 65% przypadków zespołu stopy cukrzycowej;
- stopa cukrzycowa niedokrwienna - to około 10% przypadków;
- typ mieszany - około 25%.
Stopa cukrzycowa - objawy
Pierwsze objawy stopy cukrzycowej stosunkowo łatwo przeoczyć - chory najczęściej zauważa, że jego skóra jego stopy stała się zaczerwieniona lub sina, odczuwa jej pieczenie, mrowienie, drętwienie lub zaburzenia czucia. Nie zawsze jednak kojarzy te objawy z rozwijającą się stopą cukrzycową i ignoruje je lub próbuje pomóc sobie w dolegliwościach za pomocą domowych sposobów.
W dalszym przebiegu choroby pojawiają się kolejne objawy o różnym stopniu nasilenia. Skóra całej stopy staje się cienka, sucha, przypomina pergamin. Paznokcie stają się zgrubiałe, często dotyka je grzybica, palce ulegają deformacji. W nocy pojawia się pulsujący ból stóp, a tętno w tętnicy grzbietowej stopy staje się niewyczuwalne. Wreszcie pojawiają się owrzodzenia, a wszelkie rany goją się bardzo trudno.
Jak wyglądają rany cukrzycowe?
Wygląd ran cukrzycowych jest charakterystyczny - umiejscowione są zwykle w części podeszwowej stopy, a ich dna mogą być pokryte tak zwanym czopem martwiczym. W bardziej zaawansowanych stadiach owrzodzenia mogą sięgać aż do kości, mięśni lub stawu, mogą tworzyć się w nich ropnie i pola martwicze. Stan stóp szybko się pogarsza, chory odczuwa silny ból w stopie. Jeśli zareaguje za późno, grozi mu amputacja stopy.
Rany pojawiające się w stopie cukrzycowej goją się trudno ze względu na brak prawidłowego krążenia w obrębie małych naczyń krwionośnych. Do tkanek dociera niedostateczna ilość krwi zapewniającej ich odżywienie i natlenienie. Nie zachodzą więc naturalne procesy naprawcze i tkanki zaczynają obumierać.
Z zespołem stopy cukrzycowej i rozwijającymi się na niej owrzodzeniami i ranami związane jest bardzo wysokie ryzyko zakażenia, a nawet konieczności amputacji stopy lub stóp. Dlatego już przy pierwszych objawach należy zgłosić się na konsultację do lekarza.
Leczenie stopy cukrzycowej
Leczenie zespołu stopy cukrzycowej jest procesem długotrwałym i wymaga kompleksowego podejścia do problemu pacjenta oraz współpracy lekarzy i specjalistów kilku dziedzin. W leczeniu stopy cukrzycowej udział brać powinni lekarz diabetolog, dietetyk, chirurg, ortopeda i podolog. Konieczna również będzie pomoc chirurga naczyniowego. Leczenie stopy cukrzycowej wymaga nie tylko cierpliwości, ale też systematyczności i staranności. Postępowanie obejmuje:
- regulacja ciśnienia tętniczego,
- leczenie zaburzeń lipidowych,
- wyrównanie metaboliczne cukrzycy i poziomu glukozy - przyjmowanie przepisanych leków oraz przestrzeganie diety,
- zaprzestanie spożywania alkoholu i palenia tytoniu,
- leczenie zakażonych owrzodzeń,
- noszenie wygodnego, dobrze dopasowanego do stopy obuwia i zaleconych wkładek ortopedycznych,
- odciążanie owrzodziałej stopy,
- prawidłowa pielęgnacja stopy,
- pedicure wykonywać w gabinecie podologicznym.
Pielęgnacja stopy cukrzycowej
Stopę cukrzycową należy prawidłowo i regularnie pielęgnować, aby nie dopuścić do powstawania ran, które łatwo mogą zmienić się w owrzodzenia. Stopę należy myć krótko w letniej wodzie o temperaturze nie wyższej niż 37 stopni Celsjusza z użyciem łagodnych detergentów. Ważne jest, aby dokładnie osuszać stopy po ich umyciu i używać do tego miękkiej, delikatnej tkaniny.
Jeśli skóra jest sucha, należy natłuszczać ją regularnie. Paznokcie powinno się skracać za pomocą pilnika, niezbyt krótko. Usuwanie zrogowaceń lub nagniotków przy pomocy metalowej tarki, żyletek lub pumeksu jest zakazane - niesie ze sobą zbyt duże ryzyko zacięcia skóry. Warto skorzystać z pomocy doświadczonego podologa.
Czym smarować stopę cukrzycową, jeśli rany i owrzodzenia już się pojawiły? Dobrze sprawdzają się opatrunki ze srebrem przeznaczone na trudno gojące się rany, opatrunki hydrożelowe oraz alginianowe. Ale zawsze pacjent powinien udać się na konsultację do lekarza - może bowiem zaistnieć konieczność chirurgicznego opracowania i oczyszczenia rany.
Profilaktyka stopy cukrzycowej
Wiemy jak powstaje stopa cukrzycowa, a więc jej profilaktyka obejmuje działania mające na celu unormowanie cukrzycy. Podstawą profilaktyki stopy cukrzycowej jest więc rozpoznanie i leczenie cukrzycy oraz:
- noszenie wygodnego, przewiewnego obuwia i bawełnianych skarpetek bezuciskowych dla usprawnienia krążenia w kończynach dolnych,
- kontrola stanu skóry stóp,
- staranna pielęgnacja stóp,
- unikanie wszelkich urazów, zarówno skaleczeń, jak i urazów termicznych - pacjent nie powinien chodzić boso lub w zbyt odkrytym obuwiu,
- zaleca się niezbyt intensywną, lecz regularną aktywność fizyczną.
Podsumowanie
Cukrzyca, choć jest chorobą bardzo powszechną, może okazać się groźna w skutkach - zwłaszcza nieleczona. Dlatego też każdy diabetyk powinien wykazać się starannością i sumiennością w leczeniu cukrzycy, co pozwoli mu uniknąć jej poważnych konsekwencji.
O autorze
mgr farm. Edyta Sukiennik
Absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Łodzi na kierunku farmacji. Posiada I-stopień specjalizacji aptecznej. Farmaceutka z powołania. Od 25 lat związana czynnie z zawodem farmaceuty. A od ponad 22 lat piastuje funkcje kierownika. Swoją pierwszą aptekę otworzyła w 2004 roku. W kolejnych latach tworzyła kolejne placówki wychodząc naprzeciw potrzebom rynku. Od początku kierowała się podstawowymi wartościami którymi są: szacunek, uczciwość, odpowiedzialność dla dobra i zdrowia pacjenta. Empatia, cierpliwość i wyrozumiałość to jej podstawowe cechy osobowości.
W wolnym czasie podróżuje. Uwielbia poznawać nowe miejsca, poznawać ludzi i ich obyczaje.
« wróć
