8 przyczyn powstawania hemoroidów – pełne wyjaśnienie mechanizmów

Hemoroidy, nazywane także guzkami krwawniczymi, to naturalne struktury naczyniowe znajdujące się w kanale odbytu. Każdy człowiek je posiada — ich zadaniem jest uszczelnianie odbytu i wspieranie kontroli nad wypróżnianiem. Problem pojawia się wtedy, gdy dochodzi do poszerzenia, przekrwienia lub stanu zapalnego tych struktur, co prowadzi do choroby hemoroidalnej.

Mechanizm powstawania hemoroidów jest związany głównie ze wzrostem ciśnienia w obrębie żył odbytu. Powtarzające się parcie, zaburzenia krążenia w obrębie miednicy czy przewlekła niewydolność naczyń mogą prowadzić do rozszerzenia guzków krwawniczych. W wielu przypadkach objawy mogą ustąpić po zmianie nawyków lub leczeniu zachowawczym — szczegółowo opisuje to poradnik Co zrobić, żeby hemoroidy się wchłonęły?.

Choroba hemoroidalna jest jednym z najczęstszych schorzeń proktologicznych. Dotyczy osób w każdym wieku, choć częściej pojawia się po 30. roku życia. Wpływ na jej wystąpienie mają zarówno czynniki dietetyczne, jak i styl życia, hormony oraz predyspozycje genetyczne.

Jedną z głównych przyczyn powstawania hemoroidów są przewlekłe zaparcia. Mocne parcie podczas wypróżniania znacząco zwiększa ciśnienie w naczyniach żylnych odbytu, co prowadzi do stopniowego poszerzania guzków krwawniczych. Twardy stolec powoduje dodatkowe tarcie i mikrourazy błony śluzowej, pogłębiając stan zapalny i obrzęk.

Zaparcia często są wynikiem:

• diety ubogiej w błonnik,
• niewystarczającego nawodnienia organizmu,
• siedzącego trybu życia,
• zbyt rzadkich wypróżnień lub ich świadomego wstrzymywania.

Przy nawracających zaparciach i skłonności do hemoroidów pomocne mogą być preparaty wzmacniające ściany naczyń krwionośnych. W aptekach dostępne są m.in. produkty z diosminą, takie jak Diosminex Max 1000 mg, a cała grupa preparatów znajduje się w kategorii Diosmina.

Przyczyna 2 – biegunki i częste wypróżnienia

Przyczyna 3 – siedzący tryb życia

Przyczyna 4 – brak aktywności fizycznej

Podczas podnoszenia ciężkich przedmiotów lub wykonywania intensywnych ćwiczeń siłowych dochodzi do gwałtownego wzrostu ciśnienia śródbrzusznego. Stosowana w takich momentach technika wstrzymywania oddechu (tzw. manewr Valsalvy) powoduje nagłe przeciążenie żył odbytniczych. To z kolei prowadzi do szybkiego przekrwienia guzków krwawniczych i ryzyka powstawania hemoroidów.

Sportowcy trenujący siłowo, pracownicy fizyczni, osoby przenoszące ciężary w pracy lub domu — wszyscy należą do grupy szczególnego ryzyka. Nawracające epizody przeciążenia mogą utrwalać zmiany naczyniowe i prowadzić do przewlekłej choroby hemoroidalnej.

Profilaktyka obejmuje:

• nauczanie prawidłowej techniki podnoszenia,
• unikanie długiego wstrzymywania oddechu podczas wysiłku,
• wzmacnianie mięśni głębokich i stabilizacyjnych,
• przerwy regeneracyjne i unikanie przeciążeń.

Oprócz ośmiu głównych przyczyn istnieje kilka czynników, które mogą nasilać lub przyspieszać rozwój hemoroidów. Choć same w sobie nie są wystarczające do wywołania choroby, w połączeniu z innymi elementami wyraźnie zwiększają ryzyko problemów.

Do najważniejszych czynników dodatkowych należą:

• predyspozycje genetyczne – słabsza tkanka łączna i podatność na niewydolność żylną,
• wiek – wraz z upływem lat elastyczność naczyń krwionośnych spada,
• przewlekły kaszel lub kichanie – częste skoki ciśnienia w jamie brzusznej,
• otyłość brzuszna – ciągły nacisk na naczynia żylne miednicy,
• stres i napięcie nerwowe – zaburzenia perystaltyki i zmieniony rytm wypróżnień.

Czynniki te rzadko występują w izolacji — najczęściej nakładają się na siebie, tworząc środowisko sprzyjające powstawaniu hemoroidów oraz ich nawrotom. Dlatego tak ważne jest holistyczne podejście do profilaktyki i leczenia.

Hemoroidy mają tendencję do nawrotów, ponieważ choroba dotyczy nie tylko pojedynczego epizodu zapalenia, ale całego układu naczyń żylnych oraz stylu życia pacjenta. Nawet jeśli objawy ustąpią, a guzki się zmniejszą, naczynia nadal pozostają bardziej podatne na przeciążenia. Wystarczy powrót do dawnych nawyków, aby problem szybko odżył.

Mechanizm „błędnego koła” wygląda zwykle podobnie:

• pojawiają się objawy (ból, świąd, krwawienie),
• pacjent wprowadza doraźne leczenie i lekkie zmiany w diecie,
• po ustąpieniu dolegliwości wraca do starych przyzwyczajeń (zaparcia, siedzenie, brak ruchu),
• dochodzi do ponownego przeciążenia naczyń i kolejnego zaostrzenia.

Nawroty sprzyjają utrwalaniu zmian w obrębie guzków krwawniczych: z czasem stają się one mniej elastyczne, bardziej przekrwione, a objawy mogą być coraz silniejsze i trwać dłużej. Dlatego w nowoczesnym podejściu do hemoroidów tak duży nacisk kładzie się na profilaktykę i stałą modyfikację stylu życia, a nie tylko na doraźne leczenie epizodów bólowych.

Profilaktyka hemoroidów opiera się na trzech filarach: prawidłowej diecie, regularnym ruchu oraz odpowiednich nawykach toaletowych. Wiele osób odczuwa znaczną poprawę już po wprowadzeniu kilku prostych zmian, które zmniejszają przeciążenie naczyń odbytu.

Najważniejsze zasady to:

• Dieta bogata w błonnik – warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, siemię lniane; błonnik zmiękcza stolec i przyspiesza pasaż jelitowy.
• Odpowiednie nawodnienie – picie wody przez cały dzień; zbyt mała ilość płynów sprzyja twardemu stolcowi.
• Regularna aktywność fizyczna – spacery, ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha i dna miednicy; ruch poprawia krążenie krwi i pracę jelit.
• Unikanie długiego siedzenia – przerwy co 45–60 minut, wstanie od biurka, krótki spacer lub kilka prostych ćwiczeń.
• Nieprzeciąganie wizyt w toalecie – reagowanie na naturalne parcie, unikanie długiego przesiadywania w toalecie z telefonem lub książką.
• Delikatna higiena okolicy odbytu – łagodne środki myjące, unikanie agresywnego wycierania.

Więcej o tym przeczytasz w naszym poradniku: Co zrobić, by hemoroidy się wchłonęły?

Osoby, u których hemoroidy pojawiają się regularnie, powinny traktować profilaktykę jako element codziennej rutyny. Dzięki temu epizody zaostrzeń występują rzadziej, są mniej nasilone, a ryzyko konieczności leczenia zabiegowego wyraźnie się zmniejsza.

Leczenie hemoroidów zależy od stopnia nasilenia objawów oraz tego, czy choroba ma charakter przewlekły czy epizodyczny. W większości przypadków pierwszym etapem terapii jest leczenie zachowawcze, które ma na celu zmniejszenie stanu zapalnego, obrzęku oraz bólu.

Do najważniejszych metod należą:

• Preparaty doustne wspierające naczynia żylne – stosowane w celu poprawy napięcia ścian naczyń, zmniejszenia przekrwienia i łagodzenia objawów, takich jak ból czy krwawienie.
• Preparaty miejscowe – kremy, żele i czopki zawierające substancje łagodzące stan zapalny, świąd i obrzęk. Mogą ułatwiać gojenie błony śluzowej oraz poprawiać komfort podczas wypróżnień.
• Modyfikacja stylu życia – dieta, nawodnienie, aktywność fizyczna i prawidłowe nawyki toaletowe są kluczowe, aby zmniejszyć ryzyko nawrotów.

W przypadku bardziej zaawansowanych hemoroidów stosuje się metody zabiegowe:

• gumkowanie (metoda Barrona) – zakładanie gumowych opasek na powiększone guzki, co prowadzi do ich obkurczenia,
• koagulacja podczerwienią lub laserowa – zabiegi obkurczające zmienione naczynia,
• skleroterapia – podanie substancji powodującej zamknięcie patologicznych naczyń.

Metody te są małoinwazyjne, a rekonwalescencja zazwyczaj krótka. Dopiero w przypadku bardzo zaawansowanych lub powikłanych hemoroidów rozważa się ich chirurgiczne usunięcie. Warto pamiętać, że nawet po skutecznym leczeniu zabiegowym kluczową rolę odgrywa profilaktyka — bez niej hemoroidy mogą powracać.