Interakcje leków z żywnością – czego unikać podczas terapii?

Wprowadzenie – czym są interakcje leków z jedzeniem?

Interakcje leków to wzajemne oddziaływanie tych substancji, które z jednej strony może wpływać na skuteczność terapii, a z drugiej także na bezpieczeństwo pacjenta. W praktyce wyróżniamy kilka rodzajów interakcji. Są to interakcje między lekami (gdy jeden lek zmienia działanie drugiego), interakcje leków z jedzeniem (gdy składniki pokarmowe wpływają na wchłanianie lub metabolizm leku) oraz interakcje pomiędzy lekami a suplementami diety.

Interakcje leków z żywnością mogą osłabiać lub wzmacniać działanie leków, zmieniać szybkość ich wchłaniania lub prowadzić nawet do niepożądanych i czasami wręcz niebezpiecznych reakcji. Dlatego tak ważne jest, aby znać podstawowe zasady przyjmowania leków w kontekście spożywanych posiłków.
 

Czego nie jeść przy lekach, czyli na co zwrócić szczególną uwagę?

Jak już wspomniano leki mogą oddziaływać między sobą, zmieniając w ten sposób swoje działanie. Nie każdy jednak zdaje sobie sprawę, że podobny efekt może mieć miejsce wówczas, gdy przyjmiemy lek z konkretnym pokarmem. A zatem czego nie jeść przy lekach?

• Sok grejpfrutowy – to bez wątpienia zdaniem ekspertów jeden z największych „wrogów” wielu leków. Wszystko przez zawarte w nim związki, które upośledzają w pewnym stopniu metabolizm wielu substancji leczniczych. Może to się wiązać ze wzrostem ryzyka wystąpienia niektórych działań niepożądanych bądź też ze spadkiem efektywności danej terapii. Szczególnie uważać powinny osoby przyjmujące leki na nadciśnienie i na cholesterol (Sprawdź nasze Tabletki na cholesterol bez recepty).
• Produkty mleczne – zawarte w nich białka i wapń mogą tworzyć np. z antybiotykami ciężko rozpuszczalne cząsteczki, które nie dość, że trudniej się wchłaniają, to jeszcze słabiej oddziałują na organizm. Mleko i jego przetwory osłabiają efektywność chociażby preparatów żelaza.
• Produkty bogate w witaminę K – i choć jest ona nam potrzebna, to warto rozsądnie przyjmować ją jednocześnie z lekami, zwłaszcza przeciwzakrzepowymi.

Wpływ diety na działanie leków – czy dieta ma znaczenie dla skuteczności i bezpieczeństwa leczenia?

Sposób odżywiania ma ogromne znaczenie dla skuteczności terapii. Odpowiednia dieta może wspierać leczenie, podczas gdy niewłaściwe nawyki żywieniowe mogą znacząco obniżać skuteczność przyjmowanych leków lub prowadzić do niepożądanych interakcji. Pamiętać o tym powinny zwłaszcza osoby przewlekle chore i osoby starsze – nierzadko przyjmujące sporą ilość leków codziennie. A zatem jak wpływ diety na działanie leków wygląda w praktyce?

Dieta sprzyjająca fektywnemu leczeniu

Dieta bez wątpienia może sprzyjać skutecznemu leczeniu. Na co zwrócić uwagę w kontekście naszej codziennej diety, aby zagwarantować maksimum bezpieczeństwa? Pamiętaj o:

• Regularnych posiłkach o stałych porach: takie posiłki stabilizują poziom cukru, ułatwiają przyjmowanie leków, a przede wszystkim zaplanowanie ich przyjmowania o stałych, ustalonych porach dnia
• Zrównoważonej diecie, bogatej w warzywa i owoce – dieta taka dostarcza niezbędnych witamin i minerałów i pomaga w utrzymywaniu prawidłowej pracy jelit, dzięki czemu lepiej zachodzi wchłanianie leków
• Odpowiednim nawodnieniu organizmu, tzn. pij minimum 2 litry wody dziennie, co ułatwia rozpuszczanie i wchłanianie leków, a także wspomaga pracę nerek i wydalanie niepotrzebnych metabolitów leków.
• Spożywaniu umiarkowanej ilości tłuszczów i soli - zbyt tłuste posiłki mogą zaburzać wchłanianie niektórych leków, a nadmiar soli może z kolei osłabiać działanie leków na nadciśnienie. Lekkie posiłki są łatwiej przyswajalne i nie obciążają układu trawiennego.

Sprawdź także – Zakwaszenie organizmu – jakie są objawy i jak go odkwasić?

Dieta utrudniająca efektywne leczenie

Jaki rodzaj diety wspomaga właściwą terapię i zmniejsza ryzyko niepotrzebnych interakcji? Należy pamiętać, że:

• Nieregularne posiłki prowadzą do wahań poziomu cukru we krwi i utrudniają planowanie przyjmowania leków. To wszystko zwiększa ryzyko ewentualnych działań niepożądanych.
• Bardzo tłuste potrawy opóźniają opróżnianie żołądka, przez co mogą zmniejszać lub opóźniać wchłanianie niektórych leków, a to wprost prowadzi do pogorszenia skuteczności ich działania. Tłuste potrawy mogą prowadzić do nieprzewidzianych interakcji z lekami.
• Nadmierna ilość kofeiny może wchodzić w interakcje z wieloma lekami i może nasilać działania niepożądane niektórych leków. Poza tym kofeina w dużych ilościach może wpływać na ciśnienie krwi.
• Dieta wysokosodowa osłabia działanie leków na nadciśnienie i zwiększa retencję płynów w organizmie, co może skutkować obrzękami przy stosowaniu niektórych leków.
• Spożywanie alkoholu bezsprzecznie może prowadzić do niebezpiecznych interakcji. Alkohol obciąża wątrobę, a to przecież ona metabolizuje większość leków. Alkohol, co potwierdzają eksperci i lekarze może nasilać ryzyko interakcji i ryzyko wystąpienia działań niepożądanych leków.

Praktyczne wskazowki dotyczące diety podczas terapii

Interakcje leków z jedzeniem to bez wątpienia kwestia, która nie powinna być pomijana w trakcie leczenia bądź suplementacji dostępnymi w aptekach preparatami. Praktyka pokazuje, że planowanie posiłków i ich stałe pory pozwalają dokładnie planować farmakoterapię i tym samym zwiększa się bezpieczeństwo leczenia. Warto zaplanować także listę produktów spożywczych, które można spożywać i których nie można lub nie zaleca się spożywać. Nie bez znaczenia jest także przygotowywanie potraw – warto wybierać lekkostrawne posiłki, najlepiej przygotowywane na świeżo. Powinno się unikać jedzenia fast-foodów oraz ograniczyć smażenie i grillowanie.

Konsultując się z lekarzem zawsze informuj o stosowanej diecie i dopytuj o możliwe interakcje przepisanych leków. Bezwzględnie należy zgłaszać wszystkie niepokojące objawy, a także konsultować planowane zmiany chociażby w sposobie żywienia.

Leki a produkty spożywcze - Leki a suplementy diety?

Jeśli chodzi o produkty spożywcze wymagające szczególnej uwagi to bez wątpienia są nimi kawa i herbata. Oba te napoje mogą zmniejszać wchłanianie żelaza, m.in. poprzez tworzenie złożonych, trudno rozpuszczalnych związków. Innym składnikiem diety, który również może mieć negatywny wpływ na leki i ich interakcje jest sól. Nie dość, że może osłabiać działanie leków moczopędnych, to jeszcze może pogarszać skuteczność leków na nadciśnienie. Omijajmy także alkohol, gdyż może np. nasilać działanie leków uspokajających i nasennych.

Z kolei jeśli chodzi o suplementy diety i ich potencjalne interakcje z lekami to grupą, o której często nie myśli się w tych kryteriach są zioła. Dla przykładu dziurawiec może osłabiać działanie wielu leków i wywoływać niebezpieczne interakcje. Także żeń-szeń może wchodzić w interakcje, np. z lekami przeciwzakrzepowymi. Nie każdy też wie, że minerały takie jak wapń mogą zmniejszać wchłanianie niektórych antybiotyków. Z kolei witamina E może wzmacniać działanie leków przeciwzakrzepowych. Jak widać zatem jedzenie nie jest wcale obojętne dla bezpieczeństwa farmakoterapii i może wywoływać niepotrzebne interakcje.

Interakcje leków z żywnością - Podsumowanie

Najważniejsze zasady dotyczące interakcji leków z żywnością to przede wszystkim:

1. Zawsze czytaj ulotkę leku i przestrzegaj zaleceń dotyczących przyjmowania go w stosunku do posiłków
2. Zachowaj szczególną ostrożność przy soku grejpfrutowym, produktach mlecznych, alkoholu i niektórych ziołach i suplementach diety
3. Zachowaj minimum 2 godziny odstępu między lekiem a produktami, które mogą wchodzić z nim w interakcje
4. Popijaj leki wodą, nie sokami czy napojami gazowanymi
5. Konsultuj z lekarzem lub farmaceutą stosowanie suplementów diety podczas terapii
6. Prowadź regularny tryb życia i stosuj zbilansowaną dietę

Sprawdź wszystkie Witaminy i Minerały dostępne w Aptece Zdrowie.

O autorze

mgr farm. Mateusz Jabłoński

Absolwent Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego na kierunku farmacja. Od ponad 12 lat nieprzerwanie pracuje w aptece ogólnodostępnej. Od ponad 7 lat piastuje stanowiska kierownika apteki. W swojej pracy kieruje się przede wszystkim dobrem pacjenta, dlatego też stara się uzmysławiać pacjentom, jak ważna jest świadoma i przemyślana farmakoterapia.
 
Poza pracą w aptece współpracuje z kilkoma branżowymi serwisami farmaceutycznymi, m.in. mgr.farm, aptekarz.pl, receptura.pl, gdzie przygotowuje i publikuje artykuły o tematyce farmaceutycznej i prozdrowotnej.
W czasie wolnym ceni sobie możliwość przebywania z rodziną, a w wolnych chwilach grywa w squasha. 

Więcej »