Nie podlega wątpliwości fakt, że mleko matki jest najlepszym rozwiązaniem dla nowonarodzonego dziecka. Podkreślają to zarówno polskie, jak i międzynarodowe rekomendacje dotyczące zaleceń żywieniowych dla noworodków i niemowląt. Są jednak sytuacje, kiedy to matka nie może karmić piersią, bądź też pokarmu jest zbyt mało na potrzeby żywieniowe dziecka. W takich i podobnych przypadkach (również, kiedy u dziecka pojawiają się problemy trawienne związane z nietolerancją pokarmową) kolejnym krokiem jest włączenie do jadłospisu mleka modyfikowanego – początkowego lub następnego.
Charakterystyka mleka początkowego (0-6 miesięcy)
Mleko początkowe to tzw. mleko modyfikowane 1 i jest ono przeznaczone dla niemowląt od urodzenia aż do ukończenia 6. miesiąca życia. Jest to produkt, który ma skład dopasowany do potrzeb noworodków i młodszych niemowląt. Co do zasady ma za zadanie jak najdokładniej odwzorować skład mleka matki, zapewniając przy tym dziecku wszystkie niezbędne składniki odżywcze. I co równie ważne – we właściwych proporcjach.
Główne cechy mleka początkowego to przede wszystkim:
-
Odpowiedni skład białkowy – mleko początkowe zawiera zoptymalizowaną mieszankę białek: serwatki i kazeiny w proporcjach zbliżonych do mleka kobiecego (czyli około 60:40). Białka te są częściowo zhydrolizowane, co ułatwia ich trawienie.
-
Niezbędne tłuszcze – mleko początkowe zawiera niezbędne kwasy tłuszczowe, w tym kwas dokozaheksaenowy (DHA), które są kluczowe dla rozwoju mózgu i narządu wzroku.
-
Węglowodany – głównie laktozę.
-
Niezbędne witaminy i minerały – zwłaszcza żelazo, wapń, witaminę D i kwas foliowy.
-
Prebiotyki i probiotyki – prebiotyki (np. galaktooligosacharydy) wspierają rozwój prawidłowej mikroflory przewodu pokarmowego u dziecka, z kolei probiotyki to pożyteczne szczepy bakterii.
Cechy mleka następnego (6-12 miesięcy)
Mleko następne, czyli tzw. mleko modyfikowane 2 jest przeznaczone dla niemowląt w wieku od 6 do 12 miesięcy. Jest ono dostosowane do zmieniających się potrzeb żywieniowych starszego niemowlęcia (zwiększa się bowiem zapotrzebowanie na energię, składniki budulcowe kości i tkanek).
Główne cechy mleka następnego to przede wszystkim:
-
Odpowiedni skład białkowy – mleko następne zawiera nieco więcej białka niż mleko początkowe, z większym udziałem kazeiny. Proporcje białek serwatkowych do kazeiny są zbliżone do tych w mleku krowim (około 20:80).
-
Tłuszcze – mleko następne zawiera mniej tłuszczu niż mleko początkowe, ale nadal zapewnia odpowiednią ilość niezbędnych kwasów tłuszczowych, w tym przede wszystkim kwasu DHA.
-
Jeśli chodzi o węglowodany to oprócz laktozy może zawierać większą ilość innych węglowodanów, takich jak maltodekstryna czy skrobia, co pomaga w zaspokojeniu rosnącego zapotrzebowania energetycznego.
-
Witaminy i minerały – mleko następne zawiera zwiększoną ilość niektórych składników mineralnych, szczególnie żelaza, cynku i wapnia, aby wspierać intensywny rozwój fizyczny i poznawczy dziecka.
Niektóre preparaty mogą zawierać dodatkowe składniki, takie jak L-karnityna czy tauryna, wspierające ogólny rozwój dziecka. Zwykle też mleko następne ma nieco intensywniejszy smak niż mleko początkowe. Pomaga to w stopniowym przyzwyczajaniu dziecka do różnorodności smaków.
Najważniejsze różnice pomiędzy mlekiem początkowym a następnym
Choć oba rodzaje mleka modyfikowanego są zaprojektowane z myślą o potrzebach niemowląt, istnieją między nimi istotne różnice. To przede wszystkim różna zawartość białka (mleko następne ma go więcej, co przygotowuje niemowlę/dziecko do przyjmowania bogatszych w białka pokarmów stałych) oraz różna konfiguracja białek (w mlekach następnych przeważa kazeina). Kolejną różnicą jest zdecydowanie większa zawartość żelaza w mleku następnym, co ma związek z prewencją anemii. Podobnie sprawa wygląda z wapniem – mleko następne ma go więcej, co wynika z intensywnego rozwoju kości i potrzeby zapewnienia właściwej podaży wapnia w organizmie. Mleka następne to także większa zawartość energetyczna (co ma związek ze zwiększonym zapotrzebowaniem na energię u starszych dzieci).
Kiedy i w jaki sposób przejść z mleka początkowego na mleko następne?
Przejście z mleka początkowego na następne powinno nastąpić około 6 miesiąca życia dziecka. Oczywiście nie musi być to ściśle przestrzegana data, aczkolwiek produkty mlekozastępcze mają tak dobierany skład, aby właśnie w okolicy 6 miesiąca życia przejść z mleka początkowego na mleko następne. Pierwszym krokiem zwykle powinna być jednak konsultacja z pediatrą i potwierdzenie tej zmiany na wizycie. Należy też pamiętać, aby zmiany mleka nie dokonywać nagle i „kompleksowo”. Chodzi o to, żeby stopniowo wprowadzać mleko następne zastępując coraz większą liczbę posiłków z mleka początkowego mlekiem następnym. Po każdym takim posiłku należy obserwować dziecko i sprawdzać, jak zachowuje się po wdrożeniu nowego pokarmu. Szczególnie istotne może być obserwowanie stolca dziecka. Zwykle ze zmianą mleka wiąże się często zmiana konsystencji, czy też ilości stolców w ciągu doby. Niemniej jednak każde niepokojące objawy powinny zostać sprawdzone.
Jak wybrać odpowiednie mleko dla dziecka
Wybór odpowiedniego mleka modyfikowanego to ważna decyzja. Pamiętaj, że zawsze pierwszym wyborem powinno być mleko matki. Dopiero w sytuacji, kiedy karmienie piersią jest niemożliwe lub utrudnione należy rozważyć zastosowanie mleka modyfikowanego. Jak wybrać mleko? Co należy wziąć po uwagę?
-
Wiek dziecka (początkowe: 0-6 miesięcy, następne: 6-12 miesięcy, np. Bebilon Advance Pronutra 2).
-
Dodatkowe problemy, jak np. nietolerancje pokarmowe, kolki, zaparcia – w takich przypadkach konieczne może być zastosowanie mleka dedykowanego tego typu problemom, jak np. przeznaczony do postępowania dietetycznego w przypadku kolek i/lub zaparć Bebilon ProExpert Comfort 1.
-
Skład mleka – aby zawierał wszystkie niezbędne składniki odżywcze w odpowiednich ilościach lub też zawierał dodatkowe składniki wspomagające organizm (np. wspierający rozwój i układ odpornościowy Bebilon Profutura Duo Biotik 2).
-
Reakcję dziecka na mleko – czy dziecko dobrze toleruje mleko, nie występują u niego wysypki i problemy trawienne
-
Posiadanie przez niektóre produkty różnych certyfikatów i jakości popartej badaniami.
Należy pamiętać, że każde dziecko jest inne i może inaczej reagować na różne rodzaje mleka. Nie zawsze pierwszy wybór mleka okazuje się trafiony. Ważne jest, aby być elastycznym i gotowym do zmiany, jeśli okaże się to konieczne.
mgr farm. Mateusz Jabłoński
