Egzema stanowi grupę schorzeń skóry powodujących stan zapalny tego narządu. Wywołana może być różnego rodzaju czynnikami, a towarzyszą jej świąd skóry, zaczerwienienie i grudkowate wypryski wywołujące dyskomfort zarówno fizyczny, jak i psychiczny. Jakie czynniki wywołują egzemę, jak ją rozpoznać i określić jej rodzaj oraz jak przebiega leczenie egzemy? Zachęcamy do lektury.
Czym jest egzema?
Egzemą skóry nazywamy zapalne choroby skóry, u których podstawy leżą czynniki drażniące - zewnętrzne i wewnętrzne. Uznaje się, że choroba ta ma podłoże alergiczne - egzema należy więc do najczęstszych chorób alergicznych skóry, choć podejrzewa się, niektóre jej rodzaje wywołane mogą być także przez bakterie, wirusy i grzyby.
Rodzaje egzemy
Istnieje wiele rodzajów egzemy, do których należą między innymi:
- wyprysk kontaktowy - egzema kontaktowa,
- wyprysk atopowy,
- wyprysk potnicowy,
- egzema na dłoniach,
- wyprysk modzelowaty,
- wyprysk podudzi,
- wyprysk zawodowy,
- wyprysk pieniążkowaty,
- wyprysk zastoinowy,
- świerzbiączka zastoinowa.
Warto wiedzieć, że wyprysk łojotokowy jest przez niektórych lekarzy zaliczany do egzemy.
Egzema a atopowe zapalenie skóry
Czy egzema to to samo co atopowe zapalenie skóry? Nie każda egzema jest atopowym zapaleniem skóry, ponieważ, jak już wspomnieliśmy, egzema stanowi grupę chorób, dla których wspólną cechą jest zapalenie skóry i do nich właśnie należy atopowe zapalenie skóry. Każde AZS jest natomiast rodzajem egzemy.
Atopowe zapalenie skóry powoduje zmiany skórne nazywane wypryskiem atopowym jest najczęściej występującym rodzajem egzemy i w krajach wysoko rozwiniętych dotyka aż od 1 do 3% osób dorosłych i od 15 do 20% dzieci. AZS to nawracająca, przewlekła choroba, z którą często współistnieją inne atopowe choroby - astma oskrzelowa, alergiczny nieżyt nosa i liczne alergie pokarmowe.
Objawy egzemy
Ogólnie rzecz ujmując, grupa chorób określanych jako egzema objawia się stanem zapalnym skóry - podstawowe objawy egzemy to:
- świąd skóry,
- zaczerwienienie skóry,
- grudki lub pęcherzyki, czasem wypełnione płynem surowiczym,
- lekka opuchlizna zmienionego miejsca.
W przebiegu egzemy wyróżniamy trzy fazy:
- faza ostra - silne zaczerwienienie skóry w miejscu, które miało kontakt z czynnikiem drażniącym. Pojawiają się też grudki i wypryski wypełnione płynem;
- faza podostra - naskórek zaczyna się łuszczyć i pojawiają się maleńkie strupki;
- faza przewlekła - w czasie jej trwania występuje silny świąd zmuszający do drapania zmienionego miejsca. Efektem jest powstanie wykwitów skórnych i obrzęk skóry.
Choroba jednak nie zawsze przebiega w dokładnie ten sam sposób - różne jej postacie mogą powodować różne objawy chorobowe, umiejscowione w różnych częściach ciała, na przykład:
- egzema na dłoniach - występuje na dłoniach i powoduje najpierw suchość skóry (zwykle po kontakcie z alergenem zewnętrznym), a następnie silne swędzenie skóry i jej pękanie;
- wyprysk potnicowy - ma przewlekły przebieg, najczęściej pojawia się na skórze dłoni i stóp. Wywołuje pęcherzyki i ich zakażenia bakteryjne, które wypełniają się ropną wydzieliną;
- wyprysk fotoalergiczny - pojawia się w wyniku narażenia na działanie promieni słonecznych, powoduje wysypkę, pęcherzyki oraz rumień;
- wyprysk atopowy - w przypadku wyprysku przebieg choroby bywa bardzo trudny i powikłany. Zaczyna się od suchości i świądu, które zmuszają chorego do drapania zmian, co prowadzi do nasilenia objawów i często kończy się powstaniem ran z wysiękiem;
- łojotokowe zapalenie skóry - jest przewlekłą chorobą powodującą nadmierne wydzielanie sebum przez gruczoły łojowe skóry. U niemowląt występuje na owłosionej skórze głowy i nazywane jest ciemieniuchą, z czasem ustępuje, ale wymaga szczególnej pielęgnacja skóry.
Typów egzemy jest więc, jak widzisz, sporo. I choć ich objawy są podobne, to jednak występują między nimi istotne różnice.
Przyczyny egzemy
Pod względem przyczyn powodujących zmiany skórne, wyróżniamy dwie główne grupy egzemy - egzemę egzogenną i endogenną. Warto pamiętać, że do rozwoju egzemy przyczyniają się czynniki genetyczne, immunologiczne oraz środowiskowe, zmiany hormonalne. Stan chorobowy powstaje więc wskutek skłonności organizmu oraz pod wpływem czynników zewnętrznych indukujących jego objawy. Może mieć zarówno podłoże alergiczne, jak i niealergiczne. Należy pamiętać, że egzema nie jest chorobą zaraźliwą.
Przyczyny zewnętrzne - egzema egzogenna
Egzogenna egzema skóry prowadzi do zapalenia skóry wywołanego kontaktem z alergenem lub substancją podrażniającą, czyli czynnikiem zewnętrznym. Może nim być detergent, kosmetyk, biżuteria zawierająca nikiel, sierść lub ślina zwierząt, kurz i wiele innych. Ten rodzaj egzemy wywołuje wyprysk kontaktowy niealergiczny i określany jest jako egzema niealergiczna, jeśli powodują go substancje drażniące lub jako egzema alergiczna (i towarzyszący jej wyprysk kontaktowy alergiczny), jeśli zmiany skórne wywołane zostały przez alergen.
Przyczyny wewnętrzne - egzema endogenna
Egzema endogenna wywoływana jest czynnikami wewnętrznymi - to nieprawidłowa, nadmierna odpowiedź układu immunologicznego, która ma podłoże genetyczne. Jest to predyspozycja dziedziczna.
Diagnostyka egzemy
Medycyna nie dysponuje obecnie badaniami laboratoryjnymi, które mogłyby jednoznacznie potwierdzić egzemę. Dlatego też diagnostyka opiera się na podstawie obrazu klinicznego objawów i przebiegu choroby oraz na podstawie wywiadu z pacjentem. Jeśli więc masz charakterystyczne dla egzemy objawy, a do tego w trakcie wywiadu lekarz Podstawowej Opieki Zdrowotnej potwierdzi, że:
- wśród członków Twojej najbliższej rodziny pojawiały się przypadki egzemy,
- miałeś lub masz alergię, lub katar sienny,
- chorowałeś lub chorujesz na astmę,
- odczuwane przez Ciebie dolegliwości i objawy pojawiły się lub nasiliły po kontakcie z jakąś substancją,
... to prawdopodobieństwo, że masz właśnie egzemę, jest bardzo duże. Zostaniesz wówczas prawdopodobnie skierowany do dermatologa, który zleci wykonanie testów alergicznych, których celem jest sprawdzenie, czy występuje u Ciebie nadwrażliwość kontaktowa na niektóre czynniki i substancje.
Ważne jest, aby wszelkie zmiany skórne natychmiast skonsultować z lekarzem POZ - część chorób skóry o podłożu innym niż egzema ma początkowo przebieg podobny do niej. Wiele z tych chorób czy schorzeń można dość łatwo zdiagnozować i wyleczyć, ale podstawą terapii jest odróżnienie ich od egzemy właśnie.
Leczenie egzemy
Jak, i czy w ogóle, można leczyć egzemę? Niestety medycyna nie opracowała leku, który mógłby pomóc pacjentom całkowicie pozbyć się problemu, a więc ta przewlekła choroba nie jest w pełni uleczalna. Jedyne, co może zrobić pacjent, to łagodzić jej objawy i unikać kontaktu z czynnikiem drażniącym i powodującym reakcję alergiczną.
Podstawą łagodzenia objawów egzemy jest więc bardzo staranna, właściwa pielęgnacja skóry, w czasie której dążyć należy do naprawy uszkodzenia bariery skórnej. Pomocne okażą się:
- emolienty - to kosmetyki, które przywracają prawidłowe nawilżenie skóry i chronią skórę przed przesuszeniem;
- leki przeciwalergiczne - dobrze radzą sobie ze świądem skóry, skutecznie łagodząc go. Najczęściej stosowane leki antyhistaminowe to te zawierające difenhydraminę;
- glikokortykosterydy - stosowane są w celu łagodzenia stanu zapalnego skóry i związanego z nim swędzenia i zaczerwienienia skóry;
- antybiotyki - stosowane są wyłącznie wtedy, gdy dochodzi do nadkażenia bakteryjnego w obrębie zmian;
- mokre opatrunki nasączone maścią sterydową - stosuje się je w przypadku cięższych, trudno gojących się zmian;
- fototerapia - ten rodzaj terapii stosowany jest wówczas, gdy inne metody nie przynoszą zadowalających efektów.
Podsumowanie
Egzema to choroba, która ma istotny wpływ na komfort życia i samopoczucie osób dotkniętych nią. Z jednej strony problemem są dolegliwości natury fizycznej - swędzenie, zaczerwienienie i wypryski. Z drugiej natomiast - pacjenci często zmagają się z ciekawskimi spojrzeniami wywołującymi u nich wstyd i obniżone poczucie własnej atrakcyjności. Są jednak terapie i leki, które pozwalają złagodzić objawy choroby, warto więc z nich korzystać.
mgr farm. Edyta Sukiennik
