Katar to dolegliwość, która zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym szczególnie mocno uprzykrza życie. I choć często jest bagatelizowany, to nie będzie zaskoczeniem, że utrudnia normalne oddychanie i wpływa na nasze samopoczucie. Dlatego też poznanie skutecznych sposobów radzenia sobie z katarem może zdecydowanie poprawić nasz komfort i jakość życia. Zwłaszcza że wielkimi krokami zmierzamy w kierunku sezonu infekcyjnego. Zacznijmy jednak od początku…
Czym tak naprawdę jest katar?
Katar, medycznie nazywany nieżytem nosa, to nic innego jak stan zapalny błony śluzowej nosa. Objawia się nadmiernym wydzielaniem śluzu, który ma za zadanie chronić drogi oddechowe przed szkodliwymi czynnikami, z którymi stykamy się praktycznie każdego dnia i na każdym kroku. Choć katar sam w sobie nie jest chorobą, często towarzyszy innym schorzeniom i może być sygnałem, że organizm walczy z infekcją lub alergenem. A zatem katar jest tak naprawdę konsekwencją innego problemu, z jakim zmaga się organizm. Jakiego? Możliwych przyczyn kataru jest mnóstwo – od nagłej zmiany temperatury, przez podrażnienia chemiczne, po alergie. Z kolei w okresie jesieni i zimy najczęstszym powodem kataru jest kontakt z patogenami chorobotwórczymi.
Jakie są główne przyczyny kataru?
Katar może mieć różne przyczyny, a zrozumienie ich pomaga w skutecznym jego leczeniu. Okazuje się bowiem, że nieco inaczej należy radzić sobie z katarem będącym wynikiem infekcji niż chociażby z tym, który wynika z alergii i uczulenia na konkretne alergeny. Jakie są zatem najczęstsze powody występowania kataru?
- Infekcje wirusowe – to najczęściej występująca przyczyna kataru. Wirusy przeziębienia, grypy czy też w ostatnich latach koronawirusy atakują błonę śluzową nosa, wywołując w jej obrębie stan zapalny i nadmierne wydzielanie śluzu. I choć jest to konieczne, aby organizm szybciej poradził sobie z patogenem, to dla nas niestety wiąże się to z uciążliwymi objawami kataru.
- Alergia – katar alergiczny pojawia się w odpowiedzi na kontakt z konkretnymi alergenami. W zależności od rodzaju alergii mogą być to pyłki roślin, sierść zwierząt czy też roztocza kurzu domowego. I choć przyczyną alergii mogą być różne alergeny, to efekt końcowy w postaci kataru alergicznego zawsze wygląda podobn
- Substancje obecne w powietrzu, takie jak dym papierosowy, zanieczyszczenia powietrza czy silne zapachy mogą podrażniać błonę śluzową nosa i wywoływać katar.
- Nagłe zmiany temperatury, zwłaszcza wyjście z ciepłego pomieszczenia na zimne powietrze, mogą powodować pojawienie się kataru. W tym przypadku jednak nie będzie to długotrwały problem.
Jakie są rodzaje kataru?
Biorąc pod uwagę możliwe przyczyny kataru, można pokusić się o wyróżnienie kilku jego rodzajów. naczej może wyglądać katar wywołany infekcją wirusową czy też bakteryjną niż katar będący efektem kontaktu z uczulającym nas alergenem. W związku z tym wyróżnia się katar:
- infekcyjny, który związany jest z przeziębieniem, grypą czy też infekcją koronawirusem. Wydzielina w nosie zwykle jest początkowo wodnista, natomiast w miarę przedłużania się choroby gęstnieje i może zmieniać kolor na żółty lub zielony. I w tym miejscu należy obalić jeden mit, który od wieków krąży wśród społeczeństwa. Otóż żółty czy zielony kolor wydzieliny nie zawsze jest jednoznaczny z bakteryjnym podłożem infekcji. Wynika to z tego, że w wydzielinie z nosa znajdują się duże ilości komórek układu odpornościowego wraz z patogenami i uszkodzonymi komórkami nabłonka nosa. Im dłużej trwa walka z infekcją, tym większa ilość tego typu komórek w wydzielinie, które mogą zmieniać jej kolor i gęstość;
- alergiczny, który charakteryzuje się przeważnie wodnistą i przezroczystą wydzieliną. Często towarzyszy mu świąd nosa i kichanie, a czasami także łzawienie z oczu. Tego typu objawy nie są związane typowo z okresem infekcyjnym, stąd katar alergiczny może występować przez cały rok – z nasileniem w okresie wiosny i lata;
- naczynioruchowy pojawia się z kolei bez wyraźnej przyczyny, często w reakcji na zmiany temperatury czy wilgotności. Wydzielina jest zazwyczaj wodnista;
- polekowy, który może wystąpić jako skutek uboczny niektórych leków, np. środków na nadciśnienie;
- przewlekły to ten, który trwa ponad 12 tygodni i może być spowodowany różnymi czynnikami, w tym alergią, polipami nosa czy skrzywieniem przegrody nosowej.
Jakie objawy towarzyszą katarowi?
Oprócz charakterystycznego "cieknącego nosa" katarowi mogą towarzyszyć też inne objawy. Bardzo często jest to uczucie zatkanego nosa, czyli tzw. blokady nosa. Katar niejednokrotnie wiąże się także z kichaniem czy też wręcz kaszlem. Ten drugi pojawia się często w nocy i nad ranem, co jest efektem spływania wydzieliny z nosa po tylnej ścianie gardła i koniecznością jej odkrztuszenia. Dodatkowo może pojawić się częściowa utrata węchu (odwracalna wraz z zakończeniem kataru), a w przypadku ostrego zapalenia zatok także uczucie rozpierania twarzoczaszki.
Mniej charakterystycznymi objawami kataru, a może bardziej jego skutkami są także bóle głowy i łzawienie oczu. Obniżona drożność nosa powoduje problemy z oddychaniem i odpowiednim dotlenieniem, co może właśnie skutkować bólami głowy. Z kolei fizjologiczne połączenie przegrody nosowej z gardłem i oczodołami może wywoływać łzawienie z oczu.
Sprawdzone i skuteczne metody radzenia i leczenia kataru
Leczenie kataru zwykle zależy od jego przyczyny, jednak istnieje kilka uniwersalnych metod, które mogą przynieść ulgę w uciążliwych objawach. Sprawdzone sposoby na katar to przede wszystkim:
- nawadnianie organizmu – picie dużej ilości wody pomaga rozrzedzić wydzielinę i ułatwia jej usuwanie z organizmu,
- płukanie nosa roztworem soli fizjologiczne lub specjalnymi roztworami, które można zakupić w aptekach – to skuteczna metoda na oczyszczenie nosa z zalegającej wydzieliny,
- inhalacje, czyli wdychanie pary wodnej z dodatkiem olejków eterycznych (np. olejku eukaliptusowego) pomaga udrożnić nos i złagodzić nasilony stan zapalny,
- leki przeciwhistaminowe – to takie substancje, które są skuteczne w przypadku kataru alergicznego, bo zmniejszają produkcję histaminy odpowiedzialnej za objawy alergii. Występują zarówno w formie aerozoli lub kropli do nosa, a także w postaci doustnych tabletek,
- krople lub aerozole do nosa o działaniu obkurczającym na naczynia krwionośne – preparaty obkurczające naczynia krwionośne przynoszą zwykle szybką ulgę, bo w bezpośredni sposób udrażniają nos poprzez zmniejszenie jego przekrwienia i obkurczenia naczyń krwionośnych. Zawierają zwykle ksylometazolinę (np. Xylorin aerozol do nosa) lub oksymetazolinę (np. Nasivin Classic). Niektóre z nich mają w swoim składzie także substancje o działaniu nawilżającym i regenerującym nabłonek nosa (np. Sudafed XyloSpray HA),
- nawilżanie powietrza – warto wiedzieć, że suche powietrze może podrażniać błonę śluzową nosa. Nawilżacz powietrza pomoże złagodzić uciążliwe objawy,
- ciepłe napoje, takie jak herbata z miodem i cytryną nie tylko nawadniają, ale też przynoszą ulgę i rozgrzewają organizm,
- unikanie alergenów – okazuje się bowiem, że w przypadku kataru alergicznego kluczowe jest zidentyfikowanie i unikanie czynników wywołujących reakcję alergiczną,
- suplementacja witaminy D – a to dlatego, że witamina D oddziałuje na zdecydowaną większość komórek i ma duży wpływ na to, jak funkcjonuje nasz układ immunologiczny. Biorąc pod uwagę fakt, że w okresie jesienno-zimowym mamy mniejszy kontakt ze słońcem zasadne wydaje się uzupełnienie zasobów witaminy D w organizmie w tym czasie. W aptekach dostępne są zarówno suplementy diety, jak i leki z witaminą D (np. Vigalex Forte czy też Ibuvit D).
Kiedy udać się do lekarza i czy można się uchronić przed katarem?
Choć katar zazwyczaj ustępuje samoistnie w ciągu 7-10 dni, są sytuacje, kiedy warto skonsultować się z lekarzem. Ma to miejsce wówczas, gdy katar utrzymuje się ponad 2 tygodnie lub, gdy towarzyszy mu wysoka temperatura (powyżej 38°C). Dodatkowo, kiedy wydzielina z nosa ma nieprzyjemny zapach lub jest podbarwiona krwią, albo też gdy występuje bardzo silny ból zatok lub ból ucha, konieczna może być wizyta u lekarza.
Biorąc pod uwagę uciążliwość kataru, zawsze lepiej jest jednak zapobiegać, aniżeli leczyć. Czy da się uniknąć kataru? Raczej nie, ale można zmniejszyć jego ryzyko. Profilaktyka obejmuje przede wszystkim podstawowe zasady higieny, tj. regularne mycie rąk oraz unikanie kontaktu z osobami chorymi. Nieodzownym elementem profilaktyki jest także wzmacnianie odporności, zarówno poprzez aktywność fizyczną, zdrowe odżywianie i odpowiednią ilość snu, jak również poprzez suplementację preparatów na wzmocnienie odporności. Pomocne będzie także zrezygnowanie z palenia papierosów i unikanie wdychania dymu papierosowego oraz zanieczyszczeń z powietrza. Pamiętaj też o wietrzeniu pomieszczeń, co zwłaszcza w okresie grzewczym może mieć szczególnie dużo zalet.
O autorze
mgr farm. Mateusz Jabłoński
Absolwent Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego na kierunku farmacja. Od ponad 12 lat nieprzerwanie pracuje w aptece ogólnodostępnej. Od ponad 7 lat piastuje stanowiska kierownika apteki. W swojej pracy kieruje się przede wszystkim dobrem pacjenta, dlatego też stara się uzmysławiać pacjentom, jak ważna jest świadoma i przemyślana farmakoterapia.
Poza pracą w aptece współpracuje z kilkoma branżowymi serwisami farmaceutycznymi, m.in. mgr.farm, aptekarz.pl, receptura.pl, gdzie przygotowuje i publikuje artykuły o tematyce farmaceutycznej i prozdrowotnej.
W czasie wolnym ceni sobie możliwość przebywania z rodziną, a w wolnych chwilach grywa w squasha.
« wróć
