Wysypka na ciele może mieć różne przyczyny i różnie wyglądać - czasem ma postać grudek, czasem krostek, bąbli czy pęcherzyków. To właśnie na podstawie jej wyglądu i towarzyszących jej innych objawów można zdiagnozować przyczynę wysypki i wdrożyć leczenie. I choć często przyczyny wysypki są błahe, to jednak diagnostyką powinien zająć się lekarz, zwłaszcza gdy pacjent odczuwa również inne dolegliwości. Sprawdźmy więc jakie są najczęstsze przyczyny wysypki, jak odróżnić wysypkę alergiczną od wysypki wywołanej przez infekcje wirusowe i czy zawsze swędząca wysypka na ciele jest powodem do niepokoju?
Choroby zakaźne objawiające się wysypką
Wysypka na ciele może być objawem choroby zakaźnej - i to zwykle właśnie ta przyczyna jako pierwsza przychodzi pacjentowi (lub jego opiekunowi) do głowy. Warto przy tym pamiętać, że choroby wirusowe zwykle wywołują również inne objawy takie jak choćby gorączka czy powiększenie węzłów chłonnych.
Najczęściej wysypkę wywołują następujące infekcje wirusowe:
- ospa wietrzna - w jej przebiegu wygląd wysypki zmienia się - początkowo ma ona postać czerwonawych plam, które z czasem zmieniają się w swędzące krostki wypełnione płynem surowiczym. Krostki początkowo zajmują skórę głowy i stopniowo przenoszą się na inne części ciała. W chorobie konieczna może być dezynfekcja skóry, która zapobiegnie nadkażeniu bakteryjnemu pęcherzyków. U dorosłych wysypka ułożona w charakterystyczne linie po jednej stronie ciała jest objawem półpaśca, chorobie towarzyszy bardzo złe samopoczucie, czasem z towarzyszącą mu wysoką gorączką;
- odra - pierwszym jej objawem bywają tzw. plamki Koplika - białawe grudki pojawiające się na błonie śluzowej policzków. Następnie, podobnie jak w przypadku ospy, na skórze pojawiają się krostki - najpierw na głowie, później tułowiu i kończynach. Tym, co ją jednak wyróżnia jest fakt, iż krostki nie swędzą;
- szkarlatyna - występują w niej bardzo drobne, czerwone krostki, które czasem zlewają się. Charakterystyczne jest to, że od wysypki wolne pozostają nos i skóra wokół ust;
- opryszczka - jest skutkiem zakażenia wirusami z rodzaju Herpes. To jeden z najpowszechniejszych rodzajów wysypek, który dotyka przeważnie błony śluzowej ust, czasem nosa, która pokrywa się pęcherzykami wypełnionymi surowicą. Te następnie pękają i zasychają. Wirus uaktywnia się, gdy odporność pacjenta jest osłabiona (np. w czasie innej choroby, po operacji, porodzie) i pojawia się właśnie opryszczka. Wyjątkowo kłopotliwa jest natomiast opryszczka narządów płciowych ( pamiętajmy jednak, że pojawiająca się w miejscach intymnych wysypka może być również objawem grzybicy, warto wówczas sięgnąć po specjalne globulki);
- rumień nagły - to choroba doskonale znana rodzicom małych dzieci. Wysypka pojawia się po 3 - 4 dniach gorączki (stąd jej obiegowa nazwa "trzydniówka"). Jest drobna, nie swędzi i występuje zwykle na całym ciele dziecka. Nie pozostawia blizn na skórze. Gorączka ustępuje samoistnie wraz z pojawieniem się wysypki;
- różyczka - drobne, bladoróżowe plamki pokrywają skórę chorego, mogą wystąpić też na błonach śluzowych. Chorobie często towarzyszy gorączka, nieżyt górnych dróg oddechowych i silne osłabienie. Plamki znikają, nie pozostawiając blizn i przebarwień.
- bostonka - to wysoce zakaźna, ale zazwyczaj łagodna choroba wirusowa, która powoduje skórne wykwity pęcherzykowe i plamistogrudkowe najczęściej na dłoniach, stopach oraz w rejonie jamy ustnej. Zmianom tym towarzyszy pogorszenie samopoczucia, gorączka czy utrata apetytu. Bostonka jest jedną z chorób wieku dziecięcego, jednak pojawia się również u dorosłych.
Choroby bakteryjne - liszajec zakaźny
Zmiany skórne mogą być wywołane również zakażeniem bakteryjnym - najczęściej gronkowcem lub paciorkowcem. W przypadku liszajca zakaźnego na skórze wokół ust i nosa (ale czasem też na szyi i dłoniach) pojawiają się pęcherzyki wypełnione surowicą, wokół których tworzą się rumieniowe plamy. Pęcherzyki pękają i sączy się z nich płyn, a powierzchnię zakażonej skóry pokrywają bolesne owrzodzenia i strupy w miodowym kolorze. W przypadku podejrzenia zakażenia bakteryjnego należy udać się na konsultację lekarską i przyjmować leki przeciwbakteryjne.
Alergia skórna
Bardzo często wysypka jest objawem alergii skórnej. Układ odpornościowy reaguje wówczas nadmiernie na skutek kontaktu organizmu z substancją alergizującą - najczęściej pojawia się tuż po kontakcie z alergenem. Pokrzywka alergiczna objawia się w postaci bąbli (podobnych do tych po oparzeniu pokrzywą) otoczonych rumieniem. Bąble te swędzą i pękają, dość szybko ustępują i nie pozostawiają blizn.Wysypka alergiczna nie jest groźna dla zdrowia, ale trzeba pamiętać, że jest objawem poważnego procesu toczącego się w organizmie. Jakie są najczęstsze przyczyny wysypki alergicznej?
- alergeny pokarmowe - wysypki alergiczne powodowane mogą być alergią na mleko, jaja, owoce cytrusowe, kiwi, orzechy i inne;
- alergie kontaktowe - powodują je konserwanty, lateks, olejki, niektóre rośliny (trujący bluszcz, sumak jadowity). Czerwone plamy występujące w alergii skórnej zwykle wywołują bardzo silny świąd;
- alergeny wziewne - to niektóre substancje zapachowe, pyłki roślin, pleśnie, ślina zwierząt domowych, roztocza i inne. W przypadku alergii wziewnej warto przyjmować oczyszczające drogi oddechowe preparaty na katar i zatoki.
Wysypka alergiczna nie stanowi zagrożenia życia pacjenta, ale warto wdrożyć odpowiednie leczenie farmakologiczne i sprawdzić, co jest jej przyczyną.
Atopowe zapalenie skóry
Czerwona wysypka na ciele i uporczywy świąd mogą stanowić również objawy atopowego zapalenia skóry. W przebiegu choroby występują też zaczerwienienie skóry, jej podrażnienie, suchość, przypominające liszaj grudki i inne zmiany skórne. Choroba jest bardzo uciążliwa, zwłaszcza w przypadku dzieci.; Choć dokładna przyczyna AZS nie jest w pełni poznana, istnieją czynniki predysponujące, takie jak genetyka, reakcje alergiczne i problemy z funkcjonowaniem bariery skórnej
Czasami wysypka przypomina zwykłą reakcją uczuleniową, ale jeśli zmiany skórne nie poddają się leczeniu, należy pogłębić diagnostykę. Jeśli wyniki testów skórnych nie wskazują na alergiczne podłoże wysypki na ciele, to wówczas podejrzewać można atopowe zapalenie skóry.
Leczenie AZS obejmuje zarówno działania łagodzące objawy, jak i zapobiegawcze. Stosowanie emolientów, czyli substancji nawilżających i natłuszczających skórę, odgrywa kluczową rolę w łagodzeniu suchości, łuszczenia się skóry oraz zmniejszaniu ryzyka wystąpienia zaostrzeń.
Ważne jest również unikanie czynników drażniących, takich jak ostre detergenty, długotrwałe kąpiele w gorącej wodzie oraz noszenie materiałów, które mogą drażnić skórę. W niektórych przypadkach konieczne może być również stosowanie leków przeciwhistaminowych lub kortykosteroidowych w celu kontrolowania stanu zapalnego skóry.
mgr farm. Edyta Sukiennik
