Atopowe zapalenie skóry (AZS) to choroba, z którą zmagają się zarówno dorośli, jak i dzieci. Jej objawami są m.in. świąd skóry i wystąpienie zmian skórnych w charakterystycznych miejscach, zależnych od wieku chorego. Jakie są przyczyny wystąpienia AZS, czym objawia się choroba i jak przebiega w zależności od wieku? Jak diagnozuje się atopowe zapalenie skóry, jak leczyć chorobę i czy można łagodzić jej objawy? Czytaj dalej, aby poznać więcej informacji na temat AZS!
Czym jest atopowe zapalenie skóry (AZS)?
Atopowym zapaleniem skóry (zwanym także egzemą) określa się chorobę zapalną skóry, której głównym objawem jest świąd w okolicy twarzy, szyi, nóg i ramion. AZS towarzyszy także pojawienie się na ciele suchych plam, które nieleczone po pewnym czasie mogą zamienić się w swędzące rany.
W większości przypadków atopowe zapalenie skóry dotyka dzieci, jednak z chorobą zmagają się także dorośli. Egzema ma zwykle podłoże genetyczne, przez co jej charakterystyczną cechą jest nawrotowy przebieg choroby - objawy AZS mogą się wyciszać, aby po pewnym czasie znów się zaostrzyć.
Przyczyny wystąpienia atopowego zapalenia skóry
Przy atopowym zapaleniu skóry mówi się o nieprawidłowym funkcjonowaniu białka odpowiedzialnego za ochronę naskórka. Nie określono jednak jednego powodu wystąpienia objawów egzemy. Aby ułatwić diagnozowanie atopowego zapalenia skóry, przyczyny pojawienia się choroby podzielono na środowiskowe i genetyczne.
Przyczyny środowiskowe
Do przyczyn środowiskowych zaliczamy wszystkie elementy, które mogą mieć negatywny wpływ na organizm i nie są powodowane uwarunkowaniami genetycznymi. Są to m.in. zanieczyszczenia powietrza i ciągłe zmiany jego temperatury, zakażenia, alergeny, czy substancje drażniące. Ponadto przyczyną środowiskową wystąpienia choroby może być przewlekły stres.
Przyczyny genetyczne
W przypadku czynników genetycznych rozwój atopowego zapalenia skóry może być powodowany mutacjami w genach odpowiedzialnych za występowanie w organizmie stanów zapalnych i rozwój innych chorób (m.in. astmy, łuszczycy, czy atopii). W sytuacji, gdy któryś z rodziców cierpi na egzemę, prawdopodobieństwo zachorowania także przez dzieci jest wysokie.
Jakie są objawy atopowego zapalenia skóry (AZS)?
Osoby zmagające się z atopowym zapaleniem skóry najczęściej uskarżają się na suchość skóry i jej swędzenie. Na początkowym etapie choroby egzema może być mylona z reakcją alergiczną powodowaną np. zmianą środków do prania, czy kontaktem ze zwierzętami. Wraz z upływem czasu objawy zaostrzają się, powodując powstawanie zmian skórnych.
Aby ułatwić diagnostykę choroby, opracowano tzw. kryteria Hannifina-Rajki. Wyodrębniono tzw. kryteria główne i kryteria mniejsze. Aby można było potwierdzić wystąpienie atopowego zapalenia skóry, powinny zostać spełnione 3 kryteria objawów głównych. Kryteria mniejsze uważane są za uzupełnienie innych objawów, które mogą, ale nie muszą występować.
Do objawów głównych zaliczamy przypadki gdy:
- choremu towarzyszy stałe uczucie świądu,
- choroba ma charakter przewlekły i nawracający,
- zmiany skórne występują w wielu miejscach,
- zmiany i objawy choroby zauważono także u innych członków rodziny.
Objawami mniejszymi są z kolei m.in.:
- suchość skóry,
- uczucie świądu podczas wysiłku fizycznego,
- tzw. rybia łuska lub rogowacenie przymieszkowe,
- dodatnie wyniki testów skórnych z alergenami,
- zapalenie spojówek,
- przebarwienia powiek,
- cienie wokół oczu,
- zaćma,
- wystąpienie podrażnień przy noszeniu ubrań z wełny,
- zaostrzenie zmian skórnych w sytuacjach stresowych,
- rumień twarzy,
- łupież,
- zapalenie brodawek sutkowych,
- skłonność do nawrotowych zakażeń skóry.
Przebieg choroby w zależności od wieku
Wystąpienie objawów jest w pewnym stopniu uwarunkowanie wiekiem chorego. U dzieci atopowe zapalenie skóry najczęściej wiąże się z wystąpieniem zmian skórnych na twarzy i szyi oraz na owłosionej skórze głowy. W przypadku niemowląt objawy uwidaczniają się najczęściej w trzecim miesiącu życia, kiedy to na skórze można dostrzec ostry stan zapalny. Zmiany skórne pojawiają się wówczas także na tułowiu oraz w miejscach zgięć rąk i nóg. Wokół zmian występuje mocne zaczerwienienie oraz mogą pojawić się grudki, z których sączy się wydzielina.
U dzieci od 3. do 12. roku życia zmiany najczęściej obejmują zgięcia kolan i łokci oraz okolice ust i oczu. Bruzdami mogą być pokryte także nadgarstki, grzbiety dłoni i stóp oraz powieki. Początkowo skóra ulega przesuszeniu i zaczerwienieniu, a w późniejszym stadium choroby zmiany stają się swędzące i ulegają zgrubieniu. Drapanie dotkniętych chorobą miejsc może prowadzić do nadkażeń bakteryjnych.
W przypadku dzieci powyżej 12. roku życia i osób dorosłych zmiany skórne występują symetrycznie i mają postać wyprysków, wokół których można dostrzec zaczerwienienie. Skóra staje się wówczas gruba, sucha i swędząca. Nierzadko przesuszone tkanki ulegają pękaniu, przez co z ran może sączyć się ropna wydzielina.
Diagnozowanie atopowego zapalenia skóry
W przypadku dostrzeżenia pierwszych objawów atopowego zapalenia skóry należy niezwłocznie udać się do dermatologa, który przeprowadzi wywiad z pacjentem i zleci odpowiednie badania. Pomocnymi w postawieniu odpowiedniej diagnozy są badania laboratoryjne, podczas których określa się poziom immunoglobulin w organizmie oraz wykonuje się testy skórne i płatkowe. Niektórzy specjaliści zlecają także wykonanie badania morfologicznego, które umożliwia wykrycie nieprawidłowości zwiastujących AZS.
Atopowe zapalenie skóry i jego leczenie
Atopowe zapalenie skóry wymaga długotrwałego leczenia, umożliwiającego zniwelowanie nieprzyjemnych dla pacjenta objawów. Należy jednak pamiętać, że choroba nie jest w pełni wyleczalna, dlatego konieczna jest stała obserwacja ciała i reakcji organizmu na czynniki środowiskowe. W leczeniu AZS wykorzystuje się m.in. leki przeciwhistaminowe oraz tzw. kortykosteroidy w postaci maści stosowanej bezpośrednio na skórę.
W zależności od przebiegu choroby, specjalista może także zdecydować się na przepisanie pacjentowi leków biologicznych lub immunosupresyjnych. W leczeniu atopowego zapalenia skóry często stosuje się również kremy i balsamy o działaniu nawilżającym, które ułatwiają przywrócenie fizjologicznej flory bakteryjnej i odpowiedniego poziomu nawilżenia tkanek.
W ciężkich przypadkach lekarz może zalecić zastosowanie fototerapii. Polega ona na naświetlaniu zmian skórnych światłem ultrafioletowym, które może mieć pozytywny wpływ na zmniejszenie dolegliwości. Niezależnie jednak od stopnia zaawansowania atopowego zapalenia skóry, wszelkie próby leczenia choroby powinny zostać skonsultowane ze specjalistą. Nie należy również przyjmować leków innych niż te przepisane przez lekarza.
Jak złagodzić objawy AZS?
Oprócz terapii zaleconej przez specjalistę podstawą łagodzenia objawów AZS jest także wypracowanie zdrowych nawyków i unikanie czynników nasilających dolegliwości. W przypadku atopowego zapalenia skóry warto zrezygnować z noszenia wełnianych ubrań oraz z używania kosmetyków nieprzeznaczonych dla alergików, gdyż mogą one wywoływać podrażnienia. Należy również unikać dymu tytoniowego i chlorowanej wody. Aby zapobiegać pogarszaniu się stanu skóry, należy unikać nadmiernego pocenia się oraz przegrzewania ciała.
Ponadto należy ograniczyć drapanie ran i zastąpić szorstki ręcznik miękkim, niepodrażniającym materiałem. Niezmiernie ważne jest także unikanie obcisłych ubrań. Warto także pamiętać o ograniczaniu długotrwałej ekspozycji na słońce, choć krótkie pobyty w nasłonecznionym miejscu mogą przynieść pozytywne efekty. Jeśli choroba pojawiła się zimą, należy pamiętać o zabezpieczaniu ran przed mrozem i dodatkowym wysuszeniem skóry (można w tym celu stosować specjalne kremy).
Domowe sposoby na atopowe zapalenie skóry
Choć wyleczenie atopowego zapalenia skóry nie jest w pełni możliwe, istnieje kilka domowych sposobów sprzyjających łagodzeniu objawów choroby. Przede wszystkim należy pamiętać, że skóra atopowa nie toleruje długiego moczenia, dlatego warto wybierać prysznic zamiast długiej kąpieli. Do mycia ciała należy używać naturalnych kosmetyków do pielęgnacji skóry atopowej, a prysznic nie powinien trwać dłużej niż 10 minut. Ponadto należy mieć na względzie odpowiednią temperaturę wody - w przypadku niemowląt jest to 37 stopni Celsjusza, dorośli powinni zaś korzystać z wody o temperaturze 35 stopni Celsjusza.
W łagodzeniu objawów niezwykle ważne jest także regularne nawilżanie skóry. Należy również pamiętać o utrzymywaniu optymalnej temperatury powietrza w pomieszczeniu - najlepiej, gdy nie przekracza ona 20 stopni Celsjusza. Warto zadbać także o odpowiednie pranie odzieży - najlepiej w tym celu sprawdzą się niepodrażniające środki do prania dla niemowląt. Dobrym rozwiązaniem jest również podwójne płukanie ubrań.
W przypadku gdy objawy nasilają czynniki środowiskowe takie jak kurz, roztocza i sierść zwierząt, warto zainwestować w oczyszczacz powietrza. Co więcej, zaleca się również wypracowanie metod radzenia sobie ze stresem, który ma ogromny wpływ na wystąpienie objawów AZS.
Atopowe zapalenie skóry - podsumowanie
Atopowe zapalenie skóry jest chorobą, z którą zmaga się duża część społeczeństwa. Przyczyną wystąpienia dolegliwości jest nieprawidłowa praca białek odpowiedzialnych za ochronę tkanek i skóry. Najczęstszymi objawami AZS są zaczerwienienie, swędzenie skóry i wystąpienie na niej zgrubień, wyprysków lub ran. W przypadku dostrzeżenia symptomów choroby należy niezwłocznie skontaktować się z dermatologiem, który dobierze odpowiednie metody leczenia. W kuracji warto także pamiętać o ograniczeniu szkodliwych nawyków i wypracowaniu nowych, łagodzących objawy przyzwyczajeń.
O autorze
mgr farm. Edyta Sukiennik
Absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Łodzi na kierunku farmacji. Posiada I-stopień specjalizacji aptecznej. Farmaceutka z powołania. Od 25 lat związana czynnie z zawodem farmaceuty. A od ponad 22 lat piastuje funkcje kierownika. Swoją pierwszą aptekę otworzyła w 2004 roku. W kolejnych latach tworzyła kolejne placówki wychodząc naprzeciw potrzebom rynku. Od początku kierowała się podstawowymi wartościami którymi są: szacunek, uczciwość, odpowiedzialność dla dobra i zdrowia pacjenta. Empatia, cierpliwość i wyrozumiałość to jej podstawowe cechy osobowości.
W wolnym czasie podróżuje. Uwielbia poznawać nowe miejsca, poznawać ludzi i ich obyczaje.
« wróć
