Tarczyca to niewielki gruczoł, który jednak odgrywa ogromną rolę w naszym organizmie. Niestety co raz więcej osób boryka się z różnorodnymi problemami związanymi z niedoczynnością tarczycy. Co więcej, często mylone są one z innymi schorzeniami, co wydłuża czas postawienia właściwej diagnozy. Czym więc objawia się niedoczynność tarczycy i co ją powoduje? Jak wygląda leczenie niedoczynności tarczycy?
Rola tarczycy w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu
Tarczyca to pojedynczy organ umiejscowiony z przodu szyi, tuż pod krtanią. Funkcjonowanie tarczycy uzależnione jest od hormonu TSH wydzielanego przez przysadkę mózgową. To właśnie dzięki niemu tarczyca jest w stanie wytwarzać trzy niezwykle ważne hormony:
- T3 - trójjodotyroninę, wpływającą na prawidłowy wzrost organizmu, funkcjonowanie nerek oraz działanie układu krążenia, pokarmowego i rozrodczego. Hormon ten uczestniczy w przemianach energetycznych i metabolizmie węglowodanów. Zaburzenia produkcji hormonu T3 mogą powodować senność, zmęczenie i złe samopoczucie.
- T4 - tyroksynę, która bierze udział w przemianie trójjodotyroniny i przemianach metabolicznych, absorbując glukozę z przewodu pokarmowego. Odpowiada ona za prawidłową pracę układu krążenia oraz funkcjonowanie narządów płciowych. Tyroksyna wpływa także na rozwój organizmu na etapie życia płodowego, szczególnie na rozwój ośrodkowego układu nerwowego.
- kalcytoninę - odpowiedzialną za gospodarkę wapniowo-fosforanową oraz regulację stężenia jonów wapnia Ca2+.
Niedoczynność tarczycy
Jako niedoczynność tarczycy traktowany jest stan, w którym organ ten produkuje zbyt mało hormonów, co zaburza prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Niedoczynność tarczycy, określana również mianem hipotyreozy, zaliczana jest do jednych z najczęstszych chorób tego gruczołu - szacuje się, że dotyczy co 5 osobę w naszym kraju. Zaburzenie to znacznie częściej występuje u kobiet.
Przebieg niedoczynności tarczycy może przyjmować dwie formy - może to być:
- subkliniczna niedoczynność tarczycy - inaczej utajona forma schorzenia, dająca łagodne objawy, utrudniające prawidłowe zdiagnozowanie schorzenia. W jej przebiegu stwierdza się przekroczenie poziomu stężenia tyreotropiny (TSH), przy prawidłowym stężeniu wolnej trijodotyroniny (fT3) i tyroksyny (fT4).
- kliniczna niedoczynność tarczycy - tzw. pełnoobjawowa, charakteryzuje się cięższym przebiegiem i szeregiem uciążliwych objawów, takich jak wzrost masy ciała, duszności, częste zaparcia oraz pogorszenie się stanu skóry i włosów.
Jakie są przyczyny niedoczynności tarczycy?
Niedoczynność tarczycy może być spowodowana różnymi czynnikami. Pierwszą z przyczyn może być nieprawidłowe działanie bądź uszkodzenie samej tarczycy, powodujące pierwotną niedoczynność tarczycy. Jej pojawienie się może być skutkiem: niedoboru jodu, leczenia jodem radioaktywnym, wycięcia tarczycy lub radioterapii okolic szyi.
Najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy o charakterze pierwotnym jest choroba Hashimoto, czyli przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. Występuje ona w sytuacji, kiedy to sam organizm traktuje ten organ jako wroga i wytwarza przeciwciała przeciwko enzymom, występującym w tarczycy. Zapalenie to prowadzi do powolnego wyniszczania komórek tarczycy przez układ immunologiczny.
Wśród innych, rzadszych przyczyn niedoczynności tarczycy wymienia się również poporodowe zapalenie tarczycy, podostre zapalenie tarczycy oraz zapalenie powstałe przez przyjmowanie niektórych leków.
Wśród zaburzeń funkcjonowania tego gruczołu wyróżniana jest także wtórna niedoczynność tarczycy, która wynika z nieprawidłowego działania przysadki mózgowej i zbyt małej ilości produkowanego przez nią hormonu TSH. Powodem tych zaburzeń może być: uszkodzenie przysadki mózgowej, choroby zapalne lub nowotwory.
Niedoczynność tarczycy i jej objawy
Hormony produkowane przez tarczycę wpływają na aktywność różnorodnych komórek, znajdujących się w naszym ciele, dlatego też lista objawów wynikających z nieprawidłowego funkcjonowania tarczycy jest obszerna i zróżnicowana. Najczęściej spotykane objawy niedoczynności tarczycy to między innymi:
- depresja, obniżenie nastroju i zaburzenia psychiczne,
- przyrost masy ciała,
- ciągłe uczucie zimna,
- ogólne zmęczenie i senność,
- zaburzenia pamięci i problemy z koncentracją,
- przewlekła zaparcia,
- niskie ciśnienie tętnicze i wolniejsza akcja serca,
- blada i łuszcząca się skóra,
- suche, łamliwe włosy,
- wypadanie włosów,
- zaburzenia miesiączkowania,
- osłabione libido, zaburzenia wzwodu,
- niepłodność.
Objawy te mogą występować z różną częstotliwością i zmiennym nasileniem. Zaobserwowanie kilku z nich nie zawsze musi oznaczać niedobór hormonów tarczycy. Dlatego warto udać się do lekarza, który w razie konieczności zleci wykonanie odpowiednich badań.
Niedoczynność tarczycy w ciąży
Niedobór hormonów tarczycy jest szczególnie niebezpieczny dla kobiet w ciąży, dlatego też zaleca się, aby przed planowaną ciążą sprawdzić stężenie TSH. Wynika to z faktu, iż rozpoznanie niedoczynności tarczycy w trakcie ciąży stanowi zagrożenie dla płodu i matki.
W początkowych tygodniach rozwoju płodu jego jedynym źródłem hormonów tarczycy jest tarczyca matki. Tak więc niski poziom hormonów tarczycy u matki powoduje ich niedobór również u płodu. Taki niedobór prowadzi do nieprawidłowego rozwoju układu nerwowego u dziecka, a także do ciężarnego nadciśnienia tętniczego, stanu przedrzucawkowego, przedwczesnego porodu oraz poronienia i obumarcia płodu.
Leczenie niedoczynności tarczycy
Oznaki niedoczynności tarczycy mogą być nasilone, a w innych przypadkach tak łagodne, że wręcz trudne do zaobserwowania, przez co schorzenie to może rozwijać się latami. Dlatego warto wykonywać okresowe badania krwi, obejmujące również badanie TSH.
Jakie badania wykonać przy chorobach tarczycy?
Jeśli zauważymy u siebie objawy sugerujące nieprawidłowe działanie tarczycy, należy zgłosić się do lekarza. Ważne jest, aby w trakcie wywiadu lekarskiego opisać dokładnie wszystkie zaobserwowane dolegliwości. Najczęściej zalecane jest badanie poziomu TSH. Jeśli stężenie TSH przekracza górną granicę, konieczne jest również zbadanie poziomu tyroksyny FT4 - jej obniżony poziom świadczy o pierwotnej niedoczynności tarczycy. W ustaleniu dokładnej przyczyny niedoczynności pomocne jest USG tarczycy - mniejszy rozmiar tego gruczołu może świadczyć np. o chorobie Hashimoto. Aby wykluczyć choroby tarczycy o podłożu autoimmunologicznym, wykonuje się także oznaczenie stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych.
Oprócz powyższych badań często zaleca się także badanie poziomu HDL i LDL, ponieważ utajona tarczyca może sprzyjać nadmiernemu gromadzeniu się cholesterolu we krwi.
Jak leczyć niedoczynność tarczycy?
Osoby z niedoczynnością tarczycy muszą regularnie stosować odpowiednie leki. W przeciwnym wypadku mogą być narażone na poważne skutki ciężkiej niedoczynności, takie jak bezpłodność, choroby serca czy niebezpieczna śpiączka hipometaboliczna, która wymaga leczenia na oddziale intensywnej terapii.
W przypadku niedoczynności tarczycy stosuje się lewotyroksynę. Jest to substancja wytwarzana syntetycznie, która działa tak samo jak naturalny hormon tarczycy. Jej regularne stosowanie pozwala wyrównać poziom TSH, a co za ty idzie przywrócić prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Lek ten najlepiej stosować rano, ponieważ trzeba go zażywać na czczo min. 30 minut przed posiłkiem. Dawka leku jest dobierana indywidualnie i modyfikowana adekwatnie do wyników z badań kontrolnych.
Jaką dietę stosować przy niedoczynności tarczycy?
Przy przebiegu niedoczynności tarczycy należy zadbać o dietę bogatą w odpowiednie witaminy i minerały. Szczególnie wskazane są tutaj produkty bogate w jod, żelazo, selen i białko. Spore ilości jodu zawarte są w rybach, owocach morza, otrębach oraz wodach mineralnych. Dla osób, cierpiących na niedobór jodu, dobrym rozwiązaniem mogą być suplementy diety z jodem, jednak trzeba pamiętać, że nie należy ich stosować profilaktycznie. Warto także sięgnąć po bogate w błonnik pełnoziarniste produkty zbożowe, które mogą wspomóc trawienie i złagodzić występowanie zaparć.
Osoby cierpiące na niedoczynność tarczycy powinny unikać produktów zawierających substancje wolotwórcze, czyli tzw. goitrogeny. Znajdują się one między innymi w gorczycy, kapuście, brokułach, przetworach sojowych i orzeszkach ziemnych.
Niedoczynność tarczycy - podsumowanie
Hormony tarczycy wchodzą w interakcje z innymi hormonami znajdującymi się w naszym organizmie, przez co mają znaczący wpływ na ogólną kondycję i stan zdrowia. Niedoczynność tarczycy, powodująca zmniejszenie produkcji hormonów, przybiera różne formy i powoduje wiele różnorodnych objawów, przez co czasem bywa trudna do zdiagnozowania. Aby postawić właściwą diagnozę oraz ustalić przyczyny choroby konieczne jest zbadanie poziomu stężenia TSH, oraz fT3 i fT4. Osoby borykające się z chorobą tarczycy muszą regularnie stosować leki i dbać o dietę.
O autorze
mgr farm. Edyta Sukiennik
Absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Łodzi na kierunku farmacji. Posiada I-stopień specjalizacji aptecznej. Farmaceutka z powołania. Od 25 lat związana czynnie z zawodem farmaceuty. A od ponad 22 lat piastuje funkcje kierownika. Swoją pierwszą aptekę otworzyła w 2004 roku. W kolejnych latach tworzyła kolejne placówki wychodząc naprzeciw potrzebom rynku. Od początku kierowała się podstawowymi wartościami którymi są: szacunek, uczciwość, odpowiedzialność dla dobra i zdrowia pacjenta. Empatia, cierpliwość i wyrozumiałość to jej podstawowe cechy osobowości.
W wolnym czasie podróżuje. Uwielbia poznawać nowe miejsca, poznawać ludzi i ich obyczaje.
« wróć
