Ciśnienie tętnicze to niezwykle ważny i wiele mówiący parametr, opisujący stan zdrowia każdego z nas. Aby jednak móc coś więcej na ten temat powiedzieć najpierw musimy dokonać pomiaru ciśnienia tętniczego. Jak najlepiej określić i sprawdzić wartości ciśnienia tętniczego? Jakie powinno być prawidłowe ciśnienie i puls? Czy zbyt wysoki puls lub zbyt niski puls może sugerować występowanie jakiejś choroby serca? I w końcu jaki ciśnieniomierz wybrać - ciśnieniomierz naramienny czy może ciśnieniomierz nadgarstkowy? Przeczytaj, a dowiesz się tego wszystkiego!
Ciśnienie krwi - co to właściwie jest?
Ciśnienie tętnicze krwi jest miarą siły, jaką krew pompowana przez serce wywiera na naczynia krwionośne w organizmie. Wraz z każdym skurczem serca wyrzuca ono do krwioobiegu krew bogatą w tlen i składniki odżywcze - niezbędne dla funkcjonowania naszego organizmu. Wyróżnia się ciśnienie skurczowe i ciśnienie rozkurczowe.
Ciśnienie skurczowe to wartość ciśnienia tętniczego w momencie skurczu serca, czyli ciśnienie, jakie krew wywiera na tętnice podczas skurczów serca. Wartości ciśnienia tętniczego skurczowego są zawsze wyższe aniżeli ma to miejsce w przypadku ciśnienia rozkurczowego. To z kolei obrazuje nam jakie ciśnienie wywierane jest przez krew na naczynia krwionośne w momencie pomiędzy skurczami serca - czyli wtedy, kiedy serce odpoczywa.
Jakie powinno być prawidłowe ciśnienie tętnicze?
Wielkość ciśnienia skurczowego i rozkurczowego jest niezwykle ważna w kontekście oceny stanu zdrowia naszego układu krwionośnego. I choć w zależności od danego pacjenta wartości te będą zawsze się różnić, to zarówno polskie, jak i europejskie i światowe wytyczne Towarzystw Kardiologicznych jasno i precyzyjnie określają optymalne wartości, jakie powinno mieć ciśnienie tętnicze krwi.
Zgodnie z aktualnymi wytycznymi Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego prawidłowe wartości ciśnienia tętniczego powinny mieścić się w zakresie:
-
poniżej 120 mm Hg dla ciśnienia skurczowego i poniżej 80 mm Hg dla ciśnienia rozkurczowego - mówimy wówczas o optymalnym ciśnieniu krwi
-
pomiędzy 120 a 129 mm Hg dla ciśnienia skurczowego i pomiędzy 80 a 84 mm Hg dla ciśnienia rozkurczowego - mówimy wówczas o optymalnym ciśnieniu krwi
-
pomiędzy 130 a 139 mm Hg dla ciśnienia skurczowego i pomiędzy 85 a 89 mm Hg dla ciśnienia rozkurczowego - mówimy wówczas o wysokim prawidłowym ciśnieniu krwi.
Wartości ciśnienia tętniczego powyżej 140/90 mm Hg świadczą o możliwym występowaniu nadciśnienia krwi, a to z kolei wymaga szerszej diagnostyki i bezwzględnej konsultacji z lekarzem.
Samodzielny pomiar ciśnienia tętniczego - czy warto?
Zastanawiasz się, czy mierzenie ciśnienia tętniczego krwi w warunkach domowych jest dobrym rozwiązaniem? Tak! Potwierdzają to także liczne wytyczne i rekomendacje. Dlaczego warto mierzyć ciśnienie tętnicze samodzielnie w domu? W ten sposób eliminujemy jeden z najważniejszych czynników będących przyczyną nieprawidłowych pomiarów, czyli tzw. efekt białego fartucha. Okazuje się bowiem, że u sporej części z nas fakt mierzenia ciśnienia w gabinecie lekarskim wywołuje lęk i strach, który skutecznie zaburza uzyskiwane wyniki i nie daje podstaw do prawidłowej oceny stanu zdrowia. Jak zatem mierzyć ciśnienie w domu?
Samodzielny pomiar ciśnienia tętniczego - jak go wykonać?
Pomiar ciśnienia tętniczego w domu powinien być wykonywany regularnie - zwłaszcza u osób po 50 roku życia. Należy bowiem wiedzieć, że wraz z wiekiem wzrasta ryzyko występowania nadciśnienia tętniczego, a co za tym idzie wzrasta też częstość niebezpiecznych schorzeń z nim związanych.
Do mierzenia ciśnienia tętniczego niezbędny będzie odpowiedni aparat, tzw. ciśnieniomierz (ale o nich więcej w dalszej części tekstu). W warunkach domowych pomiar ciśnienia powinien być przeprowadzany 2x dziennie - rano i wieczorem, najlepiej o tych samych, niezmiennych porach dnia. Aktualne rekomendacje zalecają np. pomiar ciśnienia tętniczego o 8 rano i 20 wieczorem, lub o 7 rano i 19 wieczorem. Jest to ważne z tego względu, że ciśnienie krwi przyjmuje zmienne wartości w zależności od pory dnia, dlatego też aby uzyskać jak najbardziej miarodajne wyniki warto to robić w porównywalnych okresach doby.
Zapamiętaj - pomiaru ciśnienia tętniczego dokonuje się dwukrotnie, w kilkuminutowych odstępach czasu. Uzyskane wyniki z dwóch pomiarów są bardziej dokładne i lepiej obrazują faktyczne wartości ciśnienia krwi.
Jak prawidłowo mierzyć ciśnienie tętnicze?
W warunkach domowych ciśnienie tętnicze powinno mierzyć się przed jedzeniem (nigdy po spożyciu pokarmów) i przed zażyciem stosowanych zwykle leków (zwłaszcza leków na nadciśnienie krwi). Na około 30 minut przed pomiarem powinno też odstawić się i zrezygnować ze spożycia alkoholu i kawy. Po spożyciu alkoholu i kawy uzyskiwane wyniki pomiaru ciśnienia mogą być mocno zafałszowane.
O czym jeszcze należy pamiętać podczas mierzenia ciśnienia tętniczego krwi?
-
Pomiaru ciśnienia należy dokonywać po kilkuminutowym odpoczynku w pozycji siedzącej z opartymi plecami
-
W celu wiarygodnego mierzenia ciśnienia warto przed pomiarem opróżnić pęcherz moczowy, a także powstrzymać się od palenia papierosów
-
Pomiaru ciśnienia dokonujemy w pozycji siedzącej, z przedramieniem opartym na twardym podłożu gwarantującym, że ramię znajduje się na wysokości serca
-
Aby pomiar ciśnienia był wiarygodny należy zadbać o możliwie duży spokój i relaks w miejscu pomiaru. Każda sytuacja stresowa może zaburzyć dokonanie pomiaru ciśnienia
-
Pamiętaj, aby w trakcie pomiaru nie rozmawiać i nie brać głębokich wdechów
-
Pomiar ciśnienia nie powinien być również wykonywany po dużym wysiłku fizycznym.
Ciśnieniomierz naramienny czy ciśnieniomierz nadgarstkowy?
Jaki wybrać ciśnieniomierz, aby pomiary ciśnienia tętniczego były wiarygodne, a sam pomiar łatwy i szybki? Obecne na rynku aparaty do mierzenia ciśnienia to już w zdecydowanej większości automatyczne aparaty, wykorzystujące baterie lub zasilanie z sieci. Zarówno ciśnieniomierz naramienny jak i ciśnieniomierz nadgarstkowy mają swoje wady i zalety. Ważne jednak, aby z każdego z nich można było łatwo odczytać ciśnienie.
Ciśnieniomierz naramienny według większości specjalistów uznawany jest za bardziej dokładny. Wykorzystuje on pomiar ciśnienia krwi na tętnicy ramiennej. W celu przeprowadzenia badania należy umieścić na ramieniu specjalny mankiet wchodzący w skład wyposażenia aparatu. Ważne, aby mankiet był dobrze dobrany do obwodu ramienia - zbyt luźny lub zbyt ciasny może powodować, że wyniki pomiarów będą niezgodne ze stanem faktycznym. Trzeba także pamiętać, aby mankiet znajdował się około 2-3 cm powyżej zgięcia ramienia.
Przeprowadzenia pomiaru za pomocą ciśnieniomierza naramiennego nie zawsze jest jednak możliwe - a to ze względu na brak odpowiednio dobranego mankietu, albo np. w podróży. Ciśnieniomierz nadgarstkowy będzie wtedy zdecydowanie lepszym rozwiązaniem - lepiej prowadzić pomiary ciśnienia regularnie niż zawiesić je na czas podróży!
Nowoczesne ciśnieniomierze wykrywają też podwyższony puls!
Z wartościami ciśnienia tętniczego krwi nierozłącznie związany jest także puls, inaczej tętno. Puls to nic innego jak liczba uderzeń serca na minutę, obrazująca nam szybkość i regularność jego pracy. Pomiar pulsu, czyli częstotliwość bicia serca pozwala stwierdzić, czy serce bije za szybko czy może za wolno. Prawidłowy puls uzależniony jest od wielu czynników, w tym od wieku, płci, a także od wydolności organizmu i aktywności fizycznej. Norma pulsu, czyli prawidłowy puls u osoby dorosłej powinien wynosić około 70 uderzeń na minutę (u młodzieży może to być średnio 85 uderzeń na minutę, a u osób starszych około 60 uderzeń na minutę). Wartość pulsu pozwala na dokładniejszą analizę stanu zdrowia naszego serca i układu krwionośnego (np. sprężystości tętnic).
Pomiar pulsu - można go wykonać samodzielnie?
Pomiaru tętna można dokonać samodzielnie. Wystarczy uciskać konkretną tętnicę przez określony czas, aby obliczyć ilość uderzeń serca na minutę. Zaleca się, aby pomiaru dokonywać przede wszystkim na tętnicy promieniowej (tuż nad nadgarstkiem po stronie kciuka) lub na tętnicy szyjnej. Nie ma konieczności mierzenia pulsu przez całą minutę - wystarczy zmierzyć częstotliwość pulsu przez 10 sekund i pomnożyć przez 6 - w ten sposób otrzymamy wartość tętna w ciągu minuty.
Zbyt wysoki puls lub zbyt niski puls, czyli od czego tętno zależy?
Przyczyny nieprawidłowego tętna są różne. Wyższy puls obserwowany jest przede wszystkim po ćwiczeniach fizycznych - duży wysiłek fizyczny zwykle wywołuje wysokie tętno i przyspieszone bicie serca, co w tej sytuacji jest czymś normalnym. Problem pojawia się, jeśli przyczyny wysokiego pulsu nie są do końca znane, a podwyższony puls utrzymuje się przez dłuższy czas. Co może być przyczyną wysokiego pulsu?
-
stres, alkohol, infekcje (zwłaszcza te przebiegające z gorączką), aktywność fizyczna,
-
nadczynność tarczycy,
-
wysokie ciśnienie tętnicze,
-
niewydolność serca,
-
anemia,
-
miażdżyca,
-
wady serca.
O wysokim pulsie mówimy też przy odwodnieniu organizmu, co nie zawsze jest łatwo ze sobą połączyć.
Jakie są objawy podwyższonego tętna?
Jednym z najważniejszych i chyba najbardziej niepokojących objawów zbyt wysokiego pulsu jest kołatanie serca i ból w klatce piersiowej w okolicy mostka. Poza tym osoby doświadczające przyśpieszonego bicia serca skarżą się również na dokuczające im zawroty głowy, a także spłycony oddech. Szczególnym i charakterystycznym objawem podwyższonego pulsu są zimne poty, będące efektem przyśpieszonego bicia serca i szybszego krążenia krwi w układzie krwionośnym.
Pamiętaj - jeśli wysoki puls utrzymuje się u Ciebie przez dłuższy czas to koniecznie udaj się do lekarza. Ten z pewnością zleci Ci echo serca, czyli badanie EKG obrazujące pracę Twojego serca. To badanie pozwoli na dokładne i precyzyjne przyjrzenie się pracy Twojego serca i pozwoli na ukierunkowanie dalszej terapii. Lekarz może zlecić zastosowanie określonych leków, co pozwoli obniżyć puls (obniżyć wysokie tętno).
Ciśnienie tętnicze i puls a ciąża
Ciąża, choć jest zjawiskiem fizjologicznym to wywołuje w organizmie kobiet liczne, zwykle odwracalne zmiany - w tym również zmianę ciśnienia tętniczego krwi i liczby uderzeń na minutę. W ciąży dochodzi do przyśpieszenia akcji serca - ilość uderzeń serca wzrasta zwykle do 80-90 na minutę, co wynika z faktu zwiększonej w okresie ciąży objętości krwi krążącej w organizmie kobiety. Wahaniom ulega również ciśnienie tętnicze. Jego wartość w I i II trymestrze zwykle spada, podczas gdy pod koniec ciąży obserwowane są podwyższone wartości ciśnienia krwi u kobiet ciężarnych. Będąc w ciąży warto zatem dokładnie sprawdzać wartości ciśnienia i tętna. Można to robić w łatwy sposób stosując dostępne w aptekach i internecie ciśnieniomierze. Niektóre z nich posiadają nawet odpowiednie certyfikaty, potwierdzające przebadanie ich na grupie kobiet będących w ciąży.
O czym zatem należy pamiętać?
-
Pomiar ciśnienia krwi powinien być wykonywany regularnie przynajmniej raz w roku, a osoby starsze lub osoby z grup ryzyka powinny prowadzić regularne pomiary i zapisywać je w dzienniczku samokontroli ciśnienia
-
Nie bój się mierzyć samodzielnie ciśnienia w domu - to doskonała forma profilaktyki chorób układu sercowo-naczyniowego
-
Wykonując pomiar w warunkach domowych pamiętaj, aby unikać tuż przed i w trakcie badania stresu, a samo badanie przeprowadzać na siedząco, w ciszy i z użyciem odpowiedniego aparatu do mierzenia ciśnienia tętniczego krwi
-
Wybierając aparat do mierzenia ciśnienia weź pod uwagę dodatkowe funkcje, jakie może on posiadać: wykrywanie pulsu, arytmii czy też migotania przedsionków
-
Zapamiętaj - ciśnienie krwi i tętno to wiele mówiące o stanie Twojego zdrowia czynniki. Jeśli zauważysz, że ich wartości odbiegają od normy koniecznie skonsultuj to ze swoim lekarzem w ramach podstawowej opieki zdrowotnej.
O autorze
mgr farm. Mateusz Jabłoński
Absolwent Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego na kierunku farmacja. Od ponad 12 lat nieprzerwanie pracuje w aptece ogólnodostępnej. Od ponad 7 lat piastuje stanowiska kierownika apteki. W swojej pracy kieruje się przede wszystkim dobrem pacjenta, dlatego też stara się uzmysławiać pacjentom, jak ważna jest świadoma i przemyślana farmakoterapia.
Poza pracą w aptece współpracuje z kilkoma branżowymi serwisami farmaceutycznymi, m.in. mgr.farm, aptekarz.pl, receptura.pl, gdzie przygotowuje i publikuje artykuły o tematyce farmaceutycznej i prozdrowotnej.
W czasie wolnym ceni sobie możliwość przebywania z rodziną, a w wolnych chwilach grywa w squasha.
« wróć
