Zaparcia odczytywane są zwykle jako zmniejszona częstotliwość wypróżnień. Nie jest to może prawidłowa definicja literaturowa, ale po części oddaje sedno tego schorzenia. Bezsprzecznie są to problemy z oddawaniem stolca i wynikające z braku prawidłowej pracy jelit. Jaki jest podział zaparć i jakie są przyczyny zaparć? Na czym polega leczenie zaparć i czy są jakieś domowe sposoby na zaparcia?
Zaparcia czynnościowe czyli najczęstsza forma zaparć
Zaparcia to według definicji występowanie co najmniej dwóch z poniższych objawów:
-
wzmożone parcie na stolec
-
uczucie niepełnego wypróżnienia
-
uczucie pełności w obrębie odbytnicy
-
obecność twardych i trudnych do wydalenia stolców
-
mała ilość wypróżnień w tygodniu (mniej niż 3).
Zaparcia czynnościowe wynikają wprost z problemów w obrębie jelit. Zwykle chodzi o zmniejszoną i zwolnioną perystaltykę jelit, co obejmować może zarówno jelito cienkie, jak i jelito grube. Wpływ na pracę jelit ma bardzo dużo czynników, poprzez które perystaltyka jelit zachowuje się tak a nie inaczej.
Obecny podział zaparć zaparcia idiopatyczne również uwzględnia. Ta forma występuje zwykle w przypadku osób ze stwierdzonym zespołem jelita nadwrażliwego, przez co obserwuje się upośledzoną pracę jelit.
Do najczęstszych przyczyn zaparć należą...
Zaparcia, bez względu na ich rodzaj muszą mieć jakąś przyczynę. Przyczyny zaparć mogą być jednak różne i znalezienie konkretnej nierzadko wymaga więcej czasu. Tak czy inaczej, przyczyną zaparć mogą być czynniki nieorganiczne lub organiczne. Wśród tych pierwszych wymienia się przede wszystkim przewlekły stres, siedzący tryb życia i niski, niska aktywność fizyczna, odwodnienie (spożywana mniejsza ilość napojów), niedożywienie, bycie w podeszłym wieku czy też dietę ubogoresztkową. Do tych czynników ryzyka zaparć zalicza się też niektóre leki, jak np. leki przeciwbólowe, które mogą zwiększać skłonność do zaparć, a także zaburzenia w mikroflorze jelit, czyli niedobór niektórych bakterii, jak np. bakterie kwasu mlekowego. Przyczyną zaparć może być też ciąża, gdyż u kobiet w ciąży zachodzą zmiany utrudniające normalne wypróżnianie się.
Zaparcia organiczne z kolei wynikają zwykle z problemów w obrębie jelit i obejmuję niektóre schorzenia (niedoczynność tarczycy, cukrzyca, choroby nowotworowe, w tym raka jelita grubego, choroba Parkinsona) lub wady anatomiczne w obrębie jelita grubego.
Objawy zaparć, czyli na co najczęściej narzekamy?
Zaparcia, znane też pod nazwą zatwardzenia to uciążliwa dolegliwość, która objawia się przede wszystkim problemami w przewodzie pokarmowym. Utrudnione oddanie stolca czy też niska liczba wypróżnień w tygodniu to jedno. Pojawić się może także brak apetytu, uczucie sytości w brzuchu, nudności czy też ból brzucha, który zwykle trudno ustępuje nawet po lekach dedykowanych na ten rodzaj bólu. Pomocne jest dopiero wypróżnienie. Co zatem zrobić, aby pobudzić jelita wokół mas kałowych, tym samym ułatwiając wypróżnienie?
Jak uniknąć zaparć, czyli o tym, że naturalne sposoby mają znaczenie.
Aby ułatwić wypróżnienie, należy przyjmować produkty, które pobudzają jelita do pracy. Co pobudza jelita? Bez wątpienia jest to błonnik pokarmowy, które wielu osobom zapewnia regularne wypróżnienia. Błonnik pokarmowy działa w dwojaki sposób: nie dość, że pęczniejąc, zwiększa objętość stolca i ułatwia jego usunięcie, to jeszcze stanowi pokarm dla bakterii jelitowych, dzięki czemu jest ich więcej i sprawniej regulują pracę jelit. Błonnik można otrzymać w aptece, jak również przyjmować go z takimi produktami jak: babki płesznik, suszone owoce (np. suszone śliwki), płatki owsiane, pieczywo razowe, otręby pszenne czy też w ramach przyjmowania siemienia lnianego. Dieta bogata w błonnik zapewnia prawidłowe funkcjonowanie nabłonka w jelicie grubym, dzięki czemu przewód pokarmowy efektywnie radzi sobie z ryzykiem zaparć.
Inne naturalne sposoby, niewymagające zbyt dużego nakładu pracy to także zwiększenie aktywności fizycznej, unikanie stresu czy też picie dużej ilości płynów, które zapobiegają tworzeniu się twardych i trudnych do wypróżnienia stolców. Jakie są natomiast domowe sposoby na zaparcia?
Domowe sposoby na zaparcia, czyli w pierwszej kolejności wprowadź aktywność fizyczną i zmiana diety
Jakie są sprawdzone domowe sposoby na zaparcia? Wśród tych metod wymienia się przede wszystkim spożywanie kiszonej kapusty lub soku z kiszonej kapusty. Pomocne, jak już wspomniano powyżej będzie też siemię lniane. Siemię lniane zapewnia odpowiednią ilość błonnika pokarmowego. Inne domowe sposoby na zaparcia to m.in. dieta bogata w świeże owoce lub spożywanie chociażby suszonych śliwek. Ich działanie opiera się również na zasadzie pobudzania jelit poprzez błonnik pokarmowy. Wpływają korzystnie na ilość wypróżnień w ciągu tygodnia i przynoszą ulgę w uciążliwych dolegliwościach.
Nie można również zapominać o tym, aby urozmaicić dietę, chociażby w pieczywo typu graham. To naturalny sposób na przeciwdziałanie zaparciom, podobnie jak kasza manna czy też używanie brązowego ryżu. Dobra dieta (zwłaszcza zmiana diety na bogatoresztkową) i aktywność fizyczna są podstawą zmiany stylu życia. Te domowe sposoby na zaparcia dość szeroko wykorzystywane są (a przynajmniej powinny być) przez sporą część pacjentów. Pomagają pozbyć się problemów z wypróżnianiem i zaparciami.
W leczeniu zaparć mogą nie wystarczyć tylko domowe sposoby na zaparcia...
Oprócz domowych sposobów na zaparcia konieczne mogą być leki, które zmiękczą masy kałowe lub pobudzą perystaltykę jelit do wzmożonej pracy. W zależności od rodzaju zastosowanego leku wyróżniamy:
- poślizgowe środki przeczyszczające (np. płynna parafina, która powleka ściany jelit i ułatwia przesuwanie stolca w kierunku odbytu czy też śluzy roślinne)
- osmotyczne leki na zatwardzenie, które zwiększają ilość wody w jelitach i zmiękczają stolec, ułatwiając defekację. Zalicza się do nich siarczan magnezu, laktulozę czy też preparaty na bazie makrogoli.
- drażniące leki na zaparcia - np. preparaty ziołowe na bazie senesu, które drażnią nabłonek, pobudzając jelita do pracy. W liściach senesu znajdują się sennozydy, które zwiększają również wydzielanie śluzu. Do takich środków przeczyszczających zaliczamy też bisakodyl oraz czopki glicerynowe, które jednocześnie powlekają i natłuszczają nabłonek jelit, a jednocześnie drażnią i pobudzają je do pracy.
Bez względu jednak na to, jak bardzo doskwierają nam zaparcia i trudny do wypróżnienia twardy stolec w pierwszej kolejności należy zacząć od niefarmakologicznych metod radzenia sobie z nimi. Zaparcia nieleczone mogą prowadzić do powstawania hemoroidów, a przewlekłe prowadzić do zmian chorobowych, krwawień czy też rozwoju raka jelita grubego.
Problemy z wypróżnianiem tylko u dorosłych? Zaparcia u dzieci
Trudności z oddawaniem stolca mogą dotknąć również dzieci. Zatwardzenie u dziecka to szczególnie uciążliwy problem, zwłaszcza, że dzieci ciężko przekonać do poradzenia sobie z tym problemem domowymi sposobami, takimi jak dieta bogata w błonnik. Dobrym rozwiązaniem mogą być owoce i warzywa, jednak nie zawsze udaje się przekonań dziecko do ich spożywania. A należy wiedzieć, że zaparcia u dzieci to coraz bardziej powszechny problem.
Sposobem na zaparcia w tej grupie wiekowej mogą być czopki glicerynowe lub preparaty osmotyczne, takie jak makrogole. Spożywane w formie doustnych płynów pomagają rozmiękczyć masy kałowe, a tym samym ułatwić ich usunięcie z organizmu. Jeśli to nie pomaga w walce z zaparciami dobrym sposobem będzie też zastosowanie laktulozy i zwiększenie (w miarę możliwości) aktywności fizycznej u dziecka. Wówczas zatwardzenie powinno minąć.
Bolesne zaparcia - ogromne znaczenie ma przestrzeganie kilku zasad
W kontekście zapobiegania zaparciom ważne są sposoby na zaparcia, które pozwolą nam ich uniknąć. Jakie sposoby na zaparcia, czyli niejako uczucie niepełnego wypróżnienia i rzadkie oddanie stolca warto wypróbować?
-
przestrzegaj diety - poprawna dieta to dieta bogata w błonnik i uwzględniająca picie dużej ilości płynów!
-
uprawiaj sport, ewentualnie włącz do codziennych czynności nawet niewielką aktywność fizyczną, jak chociażby spacer!
-
staraj się unikać długiego pozostawania w pozycji siedzącej - siedzący tryb życia sprzyja powstawaniu zaparć w jelicie grubym!
-
w razie potrzeby zastosuj właściwe dla Ciebie leczenie - w aptekach znajdziesz wiele różnych preparatów na zaparcia!
Perystaltyka jelit
Perystaltyka to czynność układu pokarmowego, która sprawia przesuwanie pokarmu wzdłuż jelit, co przyczynia się do procesów trawienia, wchłaniania składników odżywczych i wydalania niestrawionych resztek.
Bakterie kwasu mlekowego
Bakterie kwasu mlekowego sprzyjają posiadaniu prawidłowej mikroflory jelit. Im więcej bakterii mlekowych, tym sprawniej funkcjonujący układ pokarmowy, a jednocześnie mniejsza ilość bakterii patogennych. Bakterie kwasu mlekowego nie dość, że ułatwiają perystaltykę, to jeszcze zmniejszają ryzyko niektórych schorzeń, wywoływanych obecnością innych, chorobotwórczych bakterii w przewodzie pokarmowym.
Prawidłowa częstotliwość wypróżnień
Choć nie ma jednoznacznych informacji, to przyjmuje się, że człowiek normalnie powinien wypróżniać się nie rzadziej niż 3 razy w tygodniu. Jednocześnie dziennie ilość wypróżnień powinna wahać się pomiędzy 1 a 3 razy. Odstępstwa od tej normy niekoniecznie muszą oznaczać problem z zaparciami, powinny jednak skłonić do przyjrzenia się swojemu organizmowi i w razie potrzeby wdrożyć odpowiednie postępowanie. Zaparcia mogą wynikać z takich "błahych" rzeczy, jak zbyt mała ilość błonnika pokarmowego lub niewystarczająca podaż płynów w ciągu dnia. Mogą jednak oznaczać jakieś poważniejsze problemy ze zdrowiem, łącznie z rozwijającym się nowotworem jelita grubego. Nie należy zatem lekceważyć problemów z wypróżnianiem, tym bardziej, jeśli są one przewlekłe i obecne od dłuższego czasu. Należy o tym pamiętać.
O autorze
mgr farm. Mateusz Jabłoński
Absolwent Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego na kierunku farmacja. Od ponad 12 lat nieprzerwanie pracuje w aptece ogólnodostępnej. Od ponad 7 lat piastuje stanowiska kierownika apteki. W swojej pracy kieruje się przede wszystkim dobrem pacjenta, dlatego też stara się uzmysławiać pacjentom, jak ważna jest świadoma i przemyślana farmakoterapia.
Poza pracą w aptece współpracuje z kilkoma branżowymi serwisami farmaceutycznymi, m.in. mgr.farm, aptekarz.pl, receptura.pl, gdzie przygotowuje i publikuje artykuły o tematyce farmaceutycznej i prozdrowotnej.
W czasie wolnym ceni sobie możliwość przebywania z rodziną, a w wolnych chwilach grywa w squasha.
« wróć
